Rusların Orta Asya’yı İstilası Özeti

B. SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA’DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI

2. Rusların Orta Asya’yı İstilası

• Altın Orda Devleti'nin yıkılmasıyla Kazan, Kırım, Ejderhan, Kasım ve Sibir gibi hanlıklar kurulmuşlar, iç mücadelelere başlamışlardır.
• Ruslar birliğini sağlayıp batı'nın askerî tekniğinden faydalanarak, XVI. yüzyılda Kazan Hanlığı'nı, ele geçirdi. XIX. Yüzyıla gelindiğinde Kuzey Kafkasya ve Türkistan bölgesindeki (Doğu Türkistan hariç) Türk ülkelerinin hepsini işgal altına aldı. Bağımsızlık hareketleri sert bir şekilde engellendi.
• Çarlık yönetiminin baskıcı idaresi Rus olmayan diğer milletlerin çıkardığu 1905 İhtilaline sebebiyet vermiştir. İhtilalden sonra Türkler millî kültürlerini geliştirme imkânı buldular.
• Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı'nın çalışmalarıyla 15 Ağustos 1905'te "Rusya Müslümanları I. Kongresi" gayrı resmî olarak toplandı. 1906’da 2. ve 3. Toplantılar yapıldı. Bu çalışmalar sonucunda Müslüman Birliği Partisi kurularak Duma'ya temsilciler gönderildi.
• Rusların baskılarını artırması üzerine Türkler, "Rusya Müslüman Türk Kavimlerinin Haklarını Koruma Cemiyeti"ni kurarak uluslar arası alanda haklılıklarını duyurmaya çalıştılar. Rus Çarlığı'ndan siyasi ve kültürel haklar talep ettiler. Bu istekleri kabul edilmeyince 1916'da Millî İstiklal Ayaklanması'nı başlattılar.
• Çarlık yönetiminden sonra kurulan geçici hükümet, tüm halkların kanun önünde eşit olduğunu ilan etti. Türkler, politik ve kültürel alandaki çalışmalarını hızlandırdı. 1-11 Mayıs 1917 tarihleri arasında "Bütün Rusya Müslümanlarının I. Kurultayı" toplandı.
• Bir süre sonra başlayan Sovyet istilasına karşı Türk toplumları ayrı ayrı mücadele vermek zorunda kaldı. Bu durum başarısızlığa sebebiyet verecektir.