Kitab-ı Cihannüma'da Kosova Savaşı

**raltar** · 22.Ocak.2008, 00:02

Kitab-ı Cihannüma’da Kosova Savaşı

Zikr-i Ahvalü’l-küffar fihazihi’l-leyle (Aynı gece kafirlerin halinin zikri)

Rivayet olunur ki, ol-gice kafirlerden süci(içki) içüb,ayaş ü işret idiüb birbirine Türk alub-satmak hayal iderlerdi.Kafir var ki on Türklük süci içdi.Her bir mel’un serhoş olub,laf ururlardı. Laz,buhlarıun lafını işidüb, “aceb bu gice Türk’e dün(gece) baskunı kılmağı reva görürmüsiz” didi. Cümlesi “revadur” didiler. Yuvana adlu bir kafir varidi: “ Hey Gospodar,bu Türkçeğüzleri ne ürküdürsin. Ko,bunları sabah her birini dirice tutalum.Kimin esir idüb,satalum ve kimin öldürüb,kanın kara yire katalum” deyü ol la’in mest olub,alemi karapulına saymayub,Türki gözine göstermedi.Cümle küffar anun sözine uyub,feragat itdiler.

Sıfat-ı subh fi yevmi’l-harb ve tezeyyüni’s safsaf (Harp gününün sabahı ve ordunun söğüt ağacı gibi sıra sıra tertibinin tasviri)
Şöyle rivayet iderler ki,çünki sabah oldı,yine afitab-ı alem-tab(alemi aydınlatan güneş) Kaf kulesinden baş kaldırub,alem-i zulmani/karanlıklar alemi) yine nurani (aydınlık)olub,vuhuş u tuyur (vahşi hayvanlar ve kuşlar) rızk talebine meşgul oldılar. Andan Sultan Murad Han Gazi buyurdı ki kus-i harbi(Harp davulu)çalınub,her tarafdan zurna ve nefir ve nakkare avazını ayyuka çıkardılar.Ol heybetden niceler can virdi ve erenler dahi at arkasına gelüb,çavuşlar çağrışub eytediler: “ Hey merdaneler,hey gaziler,bu gün ol-gündür ki kafirün bağrını hun(kan),kanını Ceyhun idüb,bağırsakların perran(uçucu) ve başlarını tob gibi galtan(yuvarlanan) idevüz. Ey Gaziler,bu gün ol gündür ki,gayret demidür ki ve hamiyet eyyamidir.Bunca yıldır,Han’un nan ü nemakin(ekmek ve tuzunu) yirüz.Her gün ata binüb,kılınç kuşanuruz;ve bunca ruzgarı ayş u işret şadi(gönül ferahlığı) vü sohbet birle geçürdüğümüz heman bu dem içündür.

Nazım:

Demidür bugün gösteresiz hüner
Göreler anadan nice toğar er

Sipahi Sultan’dan etmek yıya
Yirinde gerekdür ki can ü baş oynıya

**TürkGeneral** · 22.Ocak.2008, 01:30

Hocam çok güzel bir çalışma olmuş tebrik ediyorum.Fakat Osmanlı ağzını nerden öğrendiniz.Bu gün bile bazı illerin köylerinde bu ağıza benzer ağızlara rastlıyoruzda bu sebepten merak ettim.Nerden aklınıza geldiğinide çok merak ediyorum.Çalışmanızdan dolayı teşekkür eder bu çalışmanın devamını beklerim.

**raltar** · 22.Ocak.2008, 22:43

Sayın TürkGeneral üyemiz,Osmanlı Türkçesi'nin asırlar boyunca bir dünya dili olduğunu (diplomatik alan başta olmak üzere) göz önüne alarak,siz gençlerin haberdar olmalarını,aşina olan hocalarımızın da gönlünü hoş etmek amacıyla yazdım.Ben bu anlatımlardan çok hoşlanıyorum.Paylaşmak istedim.

Osmanlı Türkçesi'nin, Anadolu'nun bazı köylerinde rastlanması,bunun kaynağının öz Türkçe olduğunu gösterir.Ancak,başlangıçta az olan Arapça ve Farsça tamlamalar,zamanla çoğalmış,sadece aydın tabakanın anlayabileceği bir özel dil haline getirilmiştir.Bilhassa edebi ve ilmi eserlerde bu daha belirgindir.Bu durumun,19.yy'da yayına başlayan gazetelerin,halkın anlayabilmesi için bir sadeleştirme teşebbüsünün başlamasına sebep olduğunu görüyoruz.Bu sadeleştirme hareketi Cumhuriyet'ten sonrada devam etmiştir.Bu gün artık sadeleştirme hareketi sadece Farsça ve Arapça'ya karşı değil,istila boyutuna gelmiş " Avrupa" kaynaklı kelimelere karşıda yapılması gerektiğini düşünüyorum.

Saygılarımla

**raltar** · 24.Ocak.2008, 22:38

Ve bi’l cümle erenle alat-ı harble müretteb ve esbab-ı cengle müzeyyen ve silah-ı ahenirle müsellah olub,temam at arkasına gelüb,bağlayub ve saflar düzüb,kalb ve cenah(merkez ve kanatlar) bar u büngah(ardını ve önünü),meymene ve meysere(ordunun sağ ve sol kolu) araste kılub(donatıp) kimi öne ve kimi kafaya turmağa başladılar. Andan Şehinşah-ı A’zam ve Sultan-ı mu’azzam,kutb-ı daire-i zeman ve iftihar-ı Ali Osman,Gazi Murad Han b. Orhan dahi kalbde sedd-i İskender gibi tutub,müluk-i kiram (asilzade Beyler) ve selatin-i izam(yüce sultanlar) dairesine hemçü hale-i müstedir(dönüp dolaşan hale gibi) oldılar; ve Kapu kulları dahi Han’a canların feda kılmağıçün tulb tulb(bölük bölük) olub alında(karşısında) turdılar.

Büyük oğlu Bayezid Han ki heybetinden Sam ü Neriman ve Rüstem-i destan can virürdi.Ol dahi alayı bağlayub, sağ kola turub ve kiçi oğlu Yakub Çelebi dahi sol kola turub ve Gazi Evranoz sağa cenah olub ve Eyne Beg subaşı sola cenah oldı.

Saruhan ve Aydın Çerisi dahi ki Saruca Paşa ki yayabaşıdur,anunla meyserede turdılar ve azab ağası Kurd meymenede turdı ve İncecük Balaban’la Tovuca Balaban ve Sırf Hamza,bunlar dahi sağa ve sola durdılar ve Tobcı Haydar sadra(merkeze) turdı-ki tob atmakta üstad-ı kamildi ve ağruğı(ağırlığı) ve yüki,yapı ve ordı-pazar halkını kafaya kodılar Zira kafa mahall-i vehm değüldi.Bu vechile baş baş begler ve subaşılar saf saf, tulb tulb,koşun koşun,alay alay olub,turdılar.Sultan Murad Gazi ve Bayezid Han dahi leşker halkına istimalet idüb(vaadlerde bulunup), in’amat-i celile(yüce nimetler) ve ihsanat-i cemile(güzel ihsanlarda) ile va’de-i hasene kıldılar.

Andan düstu devran ve asaf-ı zaman Ali Paşa-yı kamran(devrin veziri kutlu Ali Paşa) subh namazın kılub,kelam-i kadim ve Kur’an-ı azimle istimdad idüb(yardım isteyip) Mushaf eline alub,ihlasile du’a kılub,Kur’an falın açdı ve satırların sayub falında bu ayet geldiki Ayet-i kerime:

Ya eyyühe’n-nebiyyü cahidi’il-küffare ve’l-münafıkin(Ey Resul,kafirler ve münafıklarla cihad et). Ali Paşa bunı görüb,şad oldı. Mushafı öpüp,başına kodı. Heman ata binüb,gelüb,Hünkar’a haber virdi. Hünkar dahi şad oldı.

**raltar** · 25.Ocak.2008, 21:18

Tertib-i cüyuş-ı küffar-ı la’in (Melun kafir askerin düzeni )

Rivayetdür ki, Laz-ı azgun ve sek-i mel’un dahi buyurdı; leşker-i küffar at arkasına geldiler. Sair leşkerden gayrı üç yüz bin çukallı atı,geçimlü eri vardı. Her yüz bin erden bin er seçüb,önine tutub kendü ortaya turub,yayasını kafir adedince ardına kodı.Andan güyegüsi Vulk-oğlı’yle yiğanin sağa koyub,Yund-oğlu’yle Bosna’yı sola kodı. Freng’i ve Eflak’i ve Arnavud’ı ve Ungurus’ı ve Çeh’i ve Ulgar’ı cenahler idüb,safların araste kıldı(donattı). Seherden her biri birkaç kadeh çeküb,nimmest(yarı sarhoş) olmuşlardı. Birbirine nasihat idüb,eydürlerdi ki “ Ele giren Türki diriyle tutun. Freng’e satalum.Akçaların,şaraba virelüm.” Ve her bir kafir belünde bir urgan götürmüşdi. Kimi eydür:

“Benim urganum otuz arşundur” Kimi eydür; “benim dahi ziyadedür heman cehd idün ki Türki dirice tutub, bir bir urgana dizelüm” Kimi eydür: “ Türk yavuzdur .Urgan tutmaz.Benüm zincirüm var.Türki ben zincire dizerüm” diyüb,ser-i hoşla(hoş kafayla) ne herze söyledüklerin bilmezlerdi.

Bunların aralarında bir mashara kafir varidi.Bunlarun urganların ve zincirlerin görüb,güldi.Bunlara gayret gelüb eytdiler:
“ Bire hey mashara küfte-hor ne gülersin?” didiler. Ol mashara kafir eytdi: “ Size gülerüm,zira hiç ömren görmedüm ki Türki kafir zincire veya ipe dize.Amma hemişe(her zaman) Türk gelür,kafirleri ipe ve zincire dizüb alur gider ve andanki sonra Türk hergiz(asla) kafir olmaz,amma daima kafirleri gelür alur gider;müslüman ider. Korkarum ki,yine ol Türkler sizi kendü zincirlerünüze ve iplerinüze dizüb,alub,gide”
Kafirler incinüb,eytediler: “Hey mashara,mel’un,bunun-gibi sözi ko.Nagah tekvur tuyar,seni harab ider” didiler. Ol-mashara eytdi: “benim didüğüm,olacağıdur.Tuyarsa merg-i mara” didi.

**raltar** · 27.Ocak.2008, 15:16

İbtidaü’l-harb mine’r-Ramiyyin ( Ok atıcılarının atışlarıyla harbin başlaması )

Rivayet olunur ki,çünki iki leşker mukabil olub( karşılaşıp) saflar bezenüb,alaylar düzüldi. Andan Sultan Murad buyurdı-ki bin okçı sağ kola turdı ki,reisleri Hamid-oğlı’nun malkoçiydi ve bin okçı dahi sol kola turdı ki reisleri Hamid-oğlı’nun oğlı Mustafa Çelebi idi.Sağ ve sola bu tir-endazları kodılar.Bunların her biri ok atmakda sanki Sa’d Vakkas’dı.

Bu alay-ı cihan-peyma (alemi kaplamış alay ) nihayet bulduğı yirde adunun (düşmanın ) bögrinden girüb,ciğerin hun itmek içün Hacı Evrenoz Beg ve Mihal-oğlı İskender Beg ki ol yurdun koca kurdları ve ol pişelerin (sanatların ) eski şirleri (aslanları) idi,hezar (binlerce) kereler ol kenarlarda küffarile hengame-i gir-ü-dari (harp hengamesi) kumışlardur,bazarı-ı karzarı ( karlı pazarı ) turgurmışlardı küffarın yüriyişin ve turışın tekrar sınamışlar,değişin tokışın kerratle denemişler idi ve andan Hacı Evrenoz, Hüdavendigar’un nazarına gelüb,eytdi:

“ eğer kafirle uğraşurken (savaşırken),kaçarlanursam(kaçar gibi yaparsam) devletlü Hünkar,bizi göricek,gerçek kaçar sanub, ta’yib itmesün (ayıplamasın).Zira kafir cenginün hiylesi vardur ve hem Hazret-i resulaleyhi’s –salat ve sellem. El-harbu hudatun deyü buyurışlardur.Bu kafirler gök demürler (çelik zırh) giyüb ellerinde meç (kargı) tutub,azılu tonuz(domuz) gibi togrılub gelicek önine kimse turmak ihtimali olmaz. Kime irseler,çalub,ikiye bölerler.Asla ayrılmak,dönmek bilmezler.Alayla uğrayıcak,yolından ayrılub,ardından gelüb,bozdoğanla(topuz) depre depre (tepesine tepesine) ura ura depelemek gerek.Zira demürlüdür.Ayruk geri dönmeğe mecal olmaz didi.”

Andan Hünkar eytdi: “ Evrenoz,kafir ahvalin sen çok tecrübe idüb-durursın.Kolayın sen yeğ-bilürsin ve savaşda kovub kaçmak ayb değildür” didi. Andan kafirler heman bimuhaba(korkmadan) asker-i İslam’ı bir sa’ika-neva(yıldırım gibi) ve ra’d-aver(gök gürültülü) topla karşıladılar. Avn-i ilahiyle(Allah’ın yardımıyla) kimseneye ziyan itmeyüb,derun-ı askere(askerin içine) girmedi. Ol tir-i bela(belelı ok) nişan eyledükleri yire iremedi.Geldi,geldi saff-ı evvelki (ön saftaki) asker-i mansur’un (Allah’ın yardımıyla üstün gelen askerin) atları ayağına düşdü.

Nazım:

Guya kasdumdan mecburem deyü özrin diler
Ehl-i İslamun gelüb düşdi atı ayağına

**raltar** · 30.Ocak.2008, 23:05

Andan Hünkar hazretleri topçılara eytdi. Heman bi’s mi’l-lah diyüb; kafirleri topa tutun.Şöyle alayla kütüz olub turmasın.Bulay-ki tonuz gibi birbiri ardına sıygışalar. Elkıssa,heman topçılar kafirler üzerine bir nice saf-şiken(saf kırıcı) ve seng-efken(taş yıkıcı) kaza-nevazil,kader-şamil(hükmünü kaza ve kader gibi geçiren) toplar irsal eylediler(gönderdiler). Çarha-zenler(vurkaçcı askerler) gibi döne döne gitdi. Nagah (ansızın) saika(yıldırım) gibi içlerine uğrayub,cem’iyyet-i müşrikine (Allah’a ortak koşanlara) temam derecede tezelzül(sarsıntı) ve iztırab virüb,bir zaman alaylarını karuban(kervan) içine ulak(at), zağ(karga) arasına şahin girmiş gibi allak bullak eyledi.

Heman bu acı ile ok yimüş hanazir (hınzırlar-domuzlar) gibi tagileriyle (azgınlıklarıyla) tolu Kara-Tağ alayı çoknaşub, kuh-i ahenin-manend (demirden bir dağ gibi) tururken toplar atılınca harekete başladı.Hünkar tirendazlara (okçulara) eytdi: “ Heman bi’smi’llah diyüb,niyet-i gaza,kafire ok sepün ki,şöyle alayları kütüz olub turmasun. Bulay-ki tonuz gibi birbiri ardına sıygışalar didi;ve bil’cümle heman tirendazlar başladılar tarafeynden ok atub,küffar dahi çoknaşub kuh-i ahenin-manendi tururken tir baran ( ok yağmuru) olıcak,harekete gele-başladı.

Sanarsun-ki Karadeniz’ün bınarın deşdük,ya saruca arunun inin eşdük,güm güm gümledi ve deniz çağlayub,Kulzum-ı Ahzar ( Kızıldeniz) gibi mevc (dalga) urmağa başladı.Heman soldağı tirendazlarun üzerine hücum idüb,anları dönderüb,gökse uğradı. Safları yara yara geçüb,arddağı ordı-pazar halkını kıra-bıraktılar.

**raltar** · 03.Şubat.2008, 22:29

Leşkerün ardı mişe (orman) idi. Küştelerle (öldürülmüşlerle) toldı. Amma bal ve yağ ve birinc yiri gani kıldı. Katırlar ve atlar ve yükler biri birine tolaşub,sed oldu. Kaçmadılar,kırıldılar,şehit oldılar. Kafirler dahi sol kolı temam sındırub (kırıp) tururlardı ve tarafeynden (iki taraftan) küs-i harbi (harp davulu) zurna ve nakkare avzından ve at kişnemesinden ve adem gerdişinden (adamların dolaşmalarından) zehreler (çiçekler) çak olub (yırtılıp) niceler can virdi. Muhassal (hasılı) iki derya birbirine karışub kılıclar berk-i hatıf (kamaştırıcı şimşek) gibi şehab-ı lami (ışık saçarak kayan yıldız) olub,sünülerden (süngülerden) yil olsa esmezdi ve at ayağından sil olsa geçmezdi ve ok yire gökden tolu gibi yağardı ve figan u feryad yirden göğe duhan (duman) gibi ağardı.

Kılıc kılıca ve sünü sünüye ve çomak çomağa irişüb,çaka çak,çata çat,hay-ı huy nefirinden (bağırtısından) tağdağı canavarlar can virüb ve feleklerdeki (gökteki) melekler tesbihlerin (dualarını) feramuş itdiler (unuttular). Andan vardukca küffarun (kafirlerin) şevketi ziyade olub, çünki germiyyetler (ateşli muharebeler) nihayetinde oldı.Bayezid Han sağ kolda kuh-manend (dağ gibi) ayrılmayub,vekarle sakindi. Gördi-ki iş ayruksı oldı.,az kaldı-ki leşker-i İslam münhezim (bozguna uğramış) ola.

Heman bozavuncılar çağırmağa başladılar başladılar ki, “ hay gaziler,ne turursız,kafir sındı,kaçdı” didiler. Ol vakit,kaba avazlu kişiler beglikden ulufe iderlerdi (yevmiye alırlardı). Gaziler kafirlerle mukabil olıcak (karşı karşıya gelince) ol kişiler,gazileri kıvandırmağıçün (sevindirmek için) “kafir sındı;kaçdı” deyü askerün her tarfında çağırurlardı.Anlara bozünciler dirlerdi.

Andan heman Bayezid Han şevktle kafire yıldırım gibi yetişüb,kurd koyuna,şahin kargaya girer gibi tekbir getirüb,”Ya Allah” diyüb, Hamza-var (Hz.Hamza gibi) na’ra urub,tokudı ve fi’l-hal kafir askerin tağıtmağa başladı. Anı görüb,Ali Paşa dahi Ali-var (Hz. Ali gibi) kendüyi kafir askerine urdı. Andan Evranoz Beg ve Yahşi Beg ve Şahin Beg ve İsa Beg ve Saruca Paşa ve Eyne Beg subaşı ve Kara Mukbil ve İncecük Balaban ve Torıca Balaban ve yaya (piyade) şir-merd (yiğit) ve bu zikr itdüğimüz gazilerün her biri itdüğin eğer tafsilidersem (uzun uzadıya anlatırsam) her biri bir mecelle (mufassal) kitab olur.İttifak, ol esnada Bayezid Han’un atı cenk itmekden sürcüb,düşdi. Yedek hazırdı.

Fi’l-hal çekdiler. İki yerden kolan çekilmişdi. Bayezid Han dahi berk-i hatıf (kamaştırıcı şimşek) gibi sıçrayub,ata süvar oldı. Kafiri kırmağa başladı,ol dönen asker dahi gördü ki kafire ehl-i İslam galebe gösterdiler, yüreklenüb,yine dönüb,kafiri ele alub,bir vechile kırdılar ki Adem zamanından berü bu vechile cenk olub,kıgun olmamışdı ve hun-i kafir (kafir kanı),Rum’dan cağlayub,Nil-var (Nil gibi) Ceyhun ve Fırat’a gelebe idüb,yakın kaldı ki kandan tufan olub alem kana gark ola. Henüz dahi gün (güneş) zevale irmemişdi ki kafir askeri zevale irdi. Küşteler (öldürülmüşler) püşte püşte (tepe tepe) olub,başlar çakıl taşları gibi yığıldı.

Nazım:
Kopdı bir cenk arada kim ruzigar
İtdi tarihini anun yadigar

Baş idi her yana kim itsen nazar
Gövde idi nireye kılsan güzer

Yir tolu baş u tenidi kat kat
Küşteler üstünde yurir idi at
Kana gark olmuşdı toprağ ile taş
La’l renk olmış idi her kurı yaş

Darbdan ol harbde olıb zebun(zayıf)
Kaçdılar küffar oradan sernigun (baş aşağı)

Latife: Hikaye iderler ki,bir gazi bir kafiri depre çalub (tepesi üstüne yere çakıp),iki pare eyleyüb,depeledi. Bir kafir anun karşusuna geçüb,kas kas güldi. Bu gazi eytedi : “ Bire mel’un bana mı gülersin” didi. Ol kafir eytdi: “ Yok,şol çaldığun kafire gülerem.Zira bu kafir dün Laz öninde yidi Türklük suçi (içki) içdi. Bu gün kendü can virdi. Dün Türk kanın dökem dirdi,bugün kendü kanı,henüz birin dahi ödemedin döküldi” didi.

**raltar** · 10.Şubat.2008, 14:43

Şöyle rivayet olunur ki,çünki küffar leşkeri sınub(parçalanıp),bikıyas kafir kılıçdan geçdi ve kurtılan kaçdı. Gaziler küffarı kıra kova gittiler. Murad Han Gazi dahi kendü şehidolmasına cezm (karar) itmişdi.Çünki kafir sındı.Hic kendüye eser-i şehadet belürmedi; te’accüb idüb(şaşırıp) bir kac hasekilerle(has adamlarıyla) bu har-püşte(tepe gibi) olan küşteleri seyr iderken bir kafir varidi.

Miloş-Kopile dirlerdi. Gayet çeri ve bahadır mel’undı. Meğer Laz’un sohbetinde “ben varayın,Türkün begüni öldüreyin” deyü da’va idüb,kendüzinde bir hancer saklamışdı. Bu kasidle gelürken ittifak bu kafire gazilere tuş gelüb,bunı mecruh iderler(yaralarlar). Bu kafir mecruh ve hun-alude(kana bulanmış) olub,küşteler içinde kendüyi pinhan idüb(gizleyip) çünki Gazi Murad Han bu kafirün üzerine gelür. Kafir dahi üftan u hizan(düşe kalka) turub,Hünkar’a müteveccih oldı(doğru yöneldi). Çavuşlar,men itmek isteyecek Gazi Murad Han murad bahşdı. “Bir maksudı var ola,kon,gelsin” didi. Ol mel’un yenünde hancer saklamışdı. Gelüb,Hünkar’un üzengüsin öper gibi olub,heman Hünkar’ı sancdı(sapladı). İza cae’l-kaza amye’l-basar dur.(kaza geldiği vakit göz kör olur) Eceli anda mukaddermiş.Heman huma-yi ruhı (ruh kuşu) melek-misal(melek gibi) firdevs-i berine(cennetlerin en yücesine) pervaz itdi.(uçtu) Gazi-i mutlak idi,şehid-i muhakkak oldu.

Heman ol kafiri anda pare pare itdiler. Tizcek Han üzerine çadır tutub,Sultan Bayezid’i sancak dibine getürdiler. Ve Yakub Çelebi’yi “gel seni baban ister” deyü çadıra koyub,hakkına kodılar(hakkından geldiler) ve ittifak Laz’ı oğliyle tutmuşlardı. Heman getürüb depelediler. Ol-gice leşker içinde ızdırab oldı. İrtesi Sultan Bayezid’i tahta geçürdiler.Bu maceranın tarihi hicretün yidi yüz toksın birinde(M.1389) vaki oldı ve Gazi Murad Han’un dahi altmış sekiz yıl ömri oldı. Atası Orhan vefatında otuz iki yaşında idi ve müddet-i saltanatı otuz bir yıl oldı. Kabluca’da defn olundı ve bu ol Sultan Murad’dur ki şimdiki zamanda buna Gazi Hünkar dimekle meşhurdur.

Saygılarımla

**Gökizgi** · 11.Şubat.2008, 01:52

Hocam teşekkürler, güzel bir çalışma... Bir de sayfa ve künye bilgilerini de verebilir misiniz?

Kitab-ı Cihannüma'da Kosova Savaşı

Seçenekler

Konuda Ara

Görünüm

Benzer Konular

I. Kosova Savaşı

"Kitab-ı Cem Sultan" ve Güney Batı Avrupa (Frengistan)

Kitab-ül Camii Beyn-el ilmi vel-amel En Nafi-i fi Sınaat-il hiyel (El Cezeri)

Kosova’nın sembolü: Meşhed-i Hüdavendigâr

I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nı İçeren Bulmaca

Bu Konu için Etiketler

Benzer Konular

Bu Konu için Etiketler

Giriş