GRİGORIOS'UN GİZLİ MEKTUBUNDAKİ İTİRAF
Rus Elçisi General İgnatiyef, idam edildik¬ten yıllar sonra Patrik V. Grigorios'un Rus çarına gönderdiği ve patrikhanede gizlice sak¬lanan mektubu Patrik Yermanos'ta görür. Osmanlı üzerinde oynanan oyunların bir tarihi vesikası olan ve gelecek nesillere aktarılması gereken mektupta aynen şunlar yazmaktadır:
“Türkleri maddeten ezmek ve yıkmak mümkün değildir. Çünkü Türkler çok sabırlı ve mukavemetli insanlardır. Gayet mağrur ve izzeti nefs sahibidirler. Bu hasletleri de, dinler¬ine bağlılıklarından, kadere rıza göster¬melerinden, an'anelerinin kuvvetinden, padişahlarına, kumandanlarına, büyüklerine olan itaatlerinden gelmektedir. Türkler zekidirler ve kendilerini müspet yolda sevk ve idare edecek liderlere sahip oldukları müddetçe de çalışkandırlar. Gayet kanaatkardırlar. Onların bütün meziyetleri, hatta kahramanlık ve şecaat duyguları da an'anelerine olan bağlılıklarından, ahlaklarının salabetindendir.
Türkler de; önce itaat duygularını kırmak ve manevi bağlarını yok etmek, dini menfaat¬lerini zaafa uğratmak icab eder. Bunun da en kısa yolu, milli ve manevi an'anelerine uymayan yabancı fikir ve davranışlara onları alıştırmaktır. Türkler dış yardımı reddederler; haysiyet duyguları buna manidir. Eğer geçici bir süre görünürde kuvvet ve kudret verse de Türkler dış yardıma al ıstı nl malıdır. Maneviyatları sarsıldığı gün, Türkleri, kendilerinden çok kudretli görünen kalabalık ve hakim güçler karşısında zafere götüren asıl kudretleri sarsılacak ve Türkleri üstün maddi vasıtalarla yıkmak mümkün olacaktır. Bu sebe¬ple, Osmanlı devletini tasfiye için, sadece savaş meydanlarındaki zaferler kafi değildir. Hatta sadece bu yolda yürümek, Türklerin haysiyet ve ve kari arını harekete geçireceğin¬den hakikatleri anlamalarına da sebep ola¬bilir. Yapılacak olan, Türklere bir şey hisset¬tirmeden, bünyelerindeki bu tahribi tamamla¬maktır."
Rus elçisi General İgnatiyef de, hatıratında bu tespitlere aynen katılmakta ve Patriğin tespitlerinin yavaş yavaş ortaya çık¬tığını söylemektedir