II. Bayezid Dönemi Ders Notları

II.BAYEZİD DÖNEMİ ( 1481- 1512 ) :

CEM OLAYI :

Fatih’in oğullarından şehzade Cem Konya’da ,şehzade Bayezid Amasya‘da valiydi.Fatih’in vefatı üzerine oğullarının ikisine de haber verildi.Fatih Kanunnamesine göre ,erken gelerek devlet adamlarının onayını alan şehzade padişah olacaktı.Şehzade Cem’e gönderilen haberci yolda öldürülünce,Bayezid İstanbul’a gelerek devşirme devlet adamlarının desteği ile tahta geçti.Şehzade Cem bu durumu kabullenmeyerek,Anadolu’dan topladığı kuvvetlerle Bursa üzerine yürüdü.Bursa’yı ele geçirip adına hutbe okuttu.Kendisinin Anadolu’da, Bayezid’in Rumeli’de hükümdar olması teklifi Bayezid tarafından kabul edilmedi.Yenişehir’de yapılan savaşta Cem Sultan yenilerek Karamana çekildi.Daha sonrada Memluk’lara sığındı(1481).Karamanoğlu Kasım Beyin kışkırtmasıyla Anadolu’ya gelerek yeniden mücadeleye başladı .Yine başarılı olamayarak,bu kez Rodos Şövalyelerine sığındı.Şövalyeler tarafından önce Fransa’ya gönderildi.Daha sonrada Vatikan’a götürülerek,Papaya teslim edildi.Avrupa’da haçlı ümidi doğdu.Fransa kralı,İtalya’ya girerek,bir haçlı birliğini kurmada kendisinden faydalanmak üzere Cem Sultanı teslim aldı.Avrupalıların haçlı emellerine alet olmayan Cem Sultan,ızdıraplı bir süreçten sonra 1495 yılında vefat etti.

Sonuç:
--- Cem Sultan olayı Osmanlının bir iç sorunu olmasına rağmen,Cem’in önce Rodos Şövalyelerine,sonrada Papa’ya sığınmasıyla bir dış sorun haline geldi.
--- Devşirme kökenli devlet adamlarıyla Türk kökenliler arasında yönetimde daha fazla güç sahibi olma mücadelesi iyice yoğunlaştı.
--- Osmanlı-Memlük ilişkileri daha da bozuldu.
--- Balkanlarda fetih hareketi yavaşladı.
--- İtalya’nın fethinden vazgeçildi.
--- Avrupalılara ödenen bakım masraflarından dolayı devletin ekonomik yükü arttı.
--- Karamanoğulları yine sorun oldu.
--- ispanya’daki Müslümanlara yeterince yardım yapılamadı.

SİYASİ GELİŞMELER :
II.Bayezid döneminde ,Fatih dönemindeki gibi büyük fetihler olmadı.Bunun nedeni;
--- Avrupalıların Cem’i Osmanlılara karşı koz olarak kullanmaları.
--- II. Bayezid’in savaştan hoşlanmayan yapısı.
--- Sağlığında oğulları arasında başlayan taht kavgaları.

 Anadolu Türk birliğinin sağlanması yolunda en ciddi rakip olan Karamanoğulları ,düzenlenen bir seferle kesin olarak Osmanlı Devletine katıldı.
 Fatih zamanında Osmanlı egemenliğini tanıyan Hersek 1483’te kesin olarak Osmanlı Devletine bağlandı.
 Boğdan voyvodasının Macarlarla anlaşması üzerine,sefere çıkıldı.Kuzey ticaretinin önemli limanlarından olan Kili ve Akkerman kaleleri alındı.(1484). Böylece:--- Karadeniz’in batı kıyılarında Osmanlı egemenliği sağlandı.--- Karadeniz’in kuzeyindeki Osmanlı toprakları Kırım ile karadan birleşti.--- Boğdan yıllık vergi vermeyi kabul ederek Osmanlı egemenliğine girmeyi kabul etti.
 Boğdan’ın alınması üzerine Lehistan’la ilişkiler bozuldu.Daha sonra bir ticaret antlaşması yapılarak ilişkiler düzeltildi(1489).

Osmanlı-Venedik İlişkileri (1499-1502):

Venedik bu dönemde Mora halkını Osmanlı Devletine karşı kışkırtmaya başlaması üzerine II.Bayezid,Cem sorunundan dolayı pasif bir politika izledi.Cem’in vefatından sonra donanmayı güçlendirerek Venedik’le rekabet edebilecek duruma getirdi.Venedik ile yapılan savaşlarda İnebahtı,Modon ve Koron kaleleri ele geçirildi.Böylece;
--- Venedik’in Mora yarımadasındaki egemenliği sona erdi.
--- Ege ve Akdeniz egemenliğinin yolu açıldı.
--- İnebahtı’nın alınması ile Osmanlı donanması Adriyatik denizinde önemli bir üs elde etti.
--- Alınan kaleler Türklerde kalmak şartıyla 1502’de Venedik’le barış yapıldı.


Endülüs’e Yardım :

İspanyadaki Müslüman ve Yahudilere Katolikler tarafından işkence ve baskı uygulanıyordu.Endülüs Müslümanları Osmanlıdan yardım istedi.Cem Sultan’ın Avrupa’da olması bu yardım isteğinin yeterince yerine getirilmesini engelledi.II.Bayezid onları baskıdan kurtarmak için Kemal Reisi İspanya’ya gönderdi.Kemal Reis Müslümanları Kuzey Afrika’ya ,Yahudileri’de İstanbul ve Selanik’e gemilerle taşıdı.(1505). Türk denizcilerinin batı Akdeniz’deki bu faaliyetleri,Kuzey Afrika kıyılarında üsler elde etmelerini sağladı.

Osmanlı – Memluk İlişkileri :
Fatih döneminde Osmanlı –Memluk ilişkileri bozulmuştu.İlişkilerin bozulmasında ;
--- Hicaz su yolları meselesi
--- Memlukların Dulkadir ve Ramazanoğulları beyliklerinin iç işlerine karışmaları
--- Karaman beylerini ve Cem Sultan’ı himaye etmeleri
--- Hicaza giden Türk hacılardan vergi almaları
II.Bayezid döneminde Memlukler’le yapılan savaşlar altı yıl(1485-1491)sürdü.Savaşlarda taraflar birbirlerine üstünlük sağlayamadı .Tunus hükümdarının araya girmesiyle barış yapıldı.Osmanlı Devleti savaşta aldığı Tarsus ve Adana dolaylarını Mekke ve Medine evkafına ait olduğu gerekçesiyle Memluklara geri verdi.

Osmanlı –İran İlişkileri :

Erdebil’de Şeyh Safiyüddin tarikat şeyhi olarak ün kazanmıştı.Daha sonra başa geçen Şah İsmail siyasetle uğraştı.Şah İsmail’in zamanla siyasi gücü arttı.1502’de Akkoyunlu Devletini yıkarak Safevi Devletinin temellerini attı.İran,Irak,Azerbaycan ve Doğu Anadolu’da ilerledi.Şah İsmail’in amacı;Adamları vasıtasıyla fikirlerini yayarak taraftar toplamak ve Osmanlı topraklarını ele geçirmekti.
Şah İsmail Anadolu’daki Şiileri Osmanlıya karşı kışkırttı.Halkı isyana teşvik etti.Şah İsmail’in adamlarından Şah Kulu Teke yöresinde ayaklandı.Ayaklanma Anadolu’da kısa sürede genişledi.1511’de ayaklanma güçlükle bastırıldı.Şah Kulu öldürüldü.Böylece iki yüz yıllık bir mücadele dönemi başladı.II.Bayezid isyanı bastırmakta gevşek davrandı.Anadolu’da nüfuzunu kaybetti,siyasi otoritesi sarsıldı ve oğulları arasında sağlığında taht kavgaları başladı.

II.Bayezid’in Tahtan İndirilmesi :

II.Bayezid’in oğullarından Şehzade Korkut Manisa’da,Şehzade Ahmet Amasya’da,Şehzade Selim ise Trabzon’da sancakbeyi idiler.II.Bayezid kendisinden sonra Ahmet’in tahta geçmesini istiyordu.Selim buna karşı çıktı.İstanbul’a yakın olabilmek için Rumeli’de sancak beyliği istedi.İsteği kabul edilmeyince Rumeli’ye geçti.Babasının Doğu siyasetini yetersiz gören Selim ,Kefe sancak beyliği yapan oğlu Süleyman’ında yardımını alarak Edirne üzerine yürüdü.Çorlu yakınlarında Karıştıran ovasında babasıyla yaptığı savaşı kaybederek Kefe’ye kaçtı.Fakat cesaretinden dolayı Yeniçerilerin takdirini kazandı.Yeniçerilerin isteği üzerine II.Bayezid tahtı oğluna bırakmak zorunda kaldı(1512).

NOT:Bu şekilde taht değişimi Osmanlı Tarihinde tek örnektir.Bu uygulama yürürlükteki Fatih Kanunnamesine aykırıdır.