- Tanzimat Fermani (Gülhane-i Hatt-i Hümayun) (1839) :

Bogazlar ve Misir sorununda Avrupa devletlerinin destegini almak ve azinliklara imtiyaz verme baskilarina son vermek amaciyla Abdülmecid zamaninda Disisleri bakani Mustafa Resit Pasa tarafindan hazirlanmis ve Gülhane parkinda okunmustur. II. Mahmut döneminde baslayan batili toplum olusturma çalismalarina hiz vermistir.

Osmanli Devleti’nde bütün islahatlarda oldugu gibi Tanzimat Fermani’nda da yenilik istegi halktan degil yönetici tabakadan gelmistir. (Mesrutiyetler hariç). Tanzimat Fermani ilk kez padisahin üzerinde bir kanun gücü oldugunu göstermistir. (Bu yönüyle Magna Charta’ya benzer). Bir hukuk devleti olma yolunda önemli bir adimdir, anayasacilik hareketi baslamistir.

Maddeleri :

¨ Halkin can, mal ve namus güvenligi saglanacaktir.
¨ Askerlik, vatan hizmeti haline getirilmis, askere alma ve terhis islemleri belirli kurallara göre yapilacaktir.
¨ Vergiler, herkesin gelirine göre alinacaktir.
¨ Kanunlar herkese esit uygulanacak ve mahkemeler açik olacak
¨ Herkese mal, mülk, edinme ve istedigi gibi tasarruf hakki saglanacak.
¨ Rüsvet ve iltimas önlenecek.

Not-1 : Mülkiyet hakki güvence altina alinmistir.

Not-2 : Batililasma hareketi hizlanmistir.

Tanzimat Dönemi Yenilikleri :

- Islahat Fermani ilan edilmistir (1856)
- Il genel meclisleri kurulmustur.
- Iltizam yolu ile asar vergisi toplama usulü kaldirilmis, maliye bakanligi tarafindan toplanmasi kararlastirilmistir.
- Cizye miktarinin belirlenmesi isi patrikhaneye verilmistir.
- Ilk kagit para basilmistir. (Kaime – 1844)
- Ilk dis borç Ingiltere’den alinmistir. (Kirim Harbi esnasinda – 1854)

- Ilk demiryolu hatti kurulmustur. (Izmir – Aydin hatti)
- Ilk telgraf okulu açilmistir.
- Egitim bakanligi kurulmus, okullar ilk, orta, lise ve yüksekokul diye kisimlara ayrilmistir.
- Ögretmen okullari ve mülkiye mektebi açilmistir.
- Kiz ögrenciler ilk kez okullara alindi.
- Ser’i kanunlarin yaninda Avrupai tarz kanunlar yapilmis bu da hukukta ikilik ortaya çikmasina sebep olmustur.

- Islahat Fermani (1856) :

Kirim savasi’nin sonunda 1856’da Paris’te toplanan baris konferansina sunulmustur.

Not : Fermanin sunulmasindaki amaç Osmanli Devleti üzerindeki baskilari azaltmak konferanstan olumlu sonuçlar almak ve iç islerimize karismalarini engellemek olmakla beraber Avrupa devletlerinin iç islerimize müdahalesine daha fazla zemin hazirlamistir.
Ferman daha çok hiristiyan azinliga ve onlarin haklarini, ayricaliklarini genisletmeye yöneliktir.

Maddeleri :

- Din ve mezhep özgürlügü saglanacaktir.
- Okul, kilise, hastahane gibi binalarin tamiri ve yeniden insaasi saglanacaktir.
- Hiristiyan ve yahudi azinligi küçük düsürücü sözler yasaklanmistir.
- Hiristiyan azinliklara devlet memurlarina ve çesitli okullara girme imkani verilmistir.
- Mahkemelerin açik yapilmasi, herkesin kendi dinine göre yemin etmesi, hapishanelerin islahi ve kanunlarin azinliklarin diline çevrilmesi kararlastirilmistir.

- Iskence, dayak ve angarya kaldirilmistir.
- Vergiler herkesin gelirine göre alinacak
- Azinliklara bedelli askerlik getirildi.
- Hiristiyanlar da il genel meclisine üye olabilecekler
- Yabancilara da vergilerini vermek sartiyla mal mülk sahibi olma imkani verilmistir.
- Azinliklara da banka, sirket, okul açma imkani verilmistir.

Not : Müslüman halka bir ayricalik getirmezken gayr-i müslim halkin haklari daha da genisletilmistir.

ALINTIDIR