Çocukluğumun Semti Haliç... Silahtarağa Elektrik Santrali’nden Santralistanbul’a..

Çocukluğumun Semti Haliç... Silahtarağa Elektrik Santrali’nden Santralistanbul’a...

Nusret Karaca

Karagümrük’ ten başlayan Eyüp, Alibeyköy, Silahtarağa, Hasköy... Kısaca Haliç kıyılarında geçen çocukluk ve ilk gençlik yılları. Şimdi o semtle ilgili yazdığım yazılar ve kitaplarla kucaklıyorum yine Golden Horne (Altın Boynuz)’ u
... Şimdi bahçesinde top oynadığım eski Silahtarağa Elektrik Santrali’ ndeyim. Yani şimdiki Santralistanbul’ da. Müzeyi geziyorum. Bir zamanlar burada çocukluk arkadaşlarımın babaları çalışırdı. Fabrika işçilerinin çocuklarıyla bu mekanda futbol maçları yaptık. Kitabımla ilgili bir TV çekimindeyim. Ama kağıt ve kalemle kucaklaşmam sürüyor. Mekanla ilgili aldığım bilgileri paylaşmak geldi içimden. Ben de bu arada bu mekanla ilgili yazdığım yazıları ve çektiğim fotoğrafları ilgili birime armağan ediyorum...

Silahtarağa Elektrik Santralı Osmanlı Devleti’ nin kent ölçekli ilk elektrik santralıdır. Haliç’ in bittiği Kağıthane ve Alibeyköy derelerinin ağzında kurulan santral, 1914’ den 1952’ ye kadar İstanbul’ a tek başına elektrik sağlamıştır. 1956 yılında kurulu gücü 120 bin kilovata ulaşan santralın üretim kapasitesi ilerleyen yıllarda giderek azalmış ve santral 18 Mart 1983’ te elektrik üretimine son vermiştir.
Türbin– jeneratör gruplarının bulunduğu makine daireleri, kazan daireleri, idare binaları, işçi lojmanları ve kömürün indirildiği geniş sahalarıyla toplam 118.000 m2 alana yayılan Silahtarağa Elektrik Santralı bugün Türkiye’ nin önemli endüstriyel miras örneklerindendir.
Mayıs 2004’ te Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından İstanbul Bilgi Üniversitesi’ ne tahsis edilen Silahtarağa Elektrik Santralı’ nın korunarak Santralistanbul’ a dönüştürülmesi çalışmaları Eylül 2007’ de tamamlanmıştır.
Silahtarağa Elektrik Santralı’ nın makine dairelerinin korunarak dönüştürülmesiyle oluşturulan Enerji Müzesi’ nin yanı sıra Santralistanbul bünyesinde eski iki kazan dairesinin izlerinin üzerine yapılan ve Türkiye ile dünyadan pek çok sanatçıyı bir araya getiren çağdaş sanat mekânları, herkese açık bir kütüphane, açık hava rekreasyon alanları, bir butik otel ve eğitim birimleri yer almaktadır.
Santralistanbul kültürün, sanatın ve eğitimin yaratıcı ve yenilikçi dinamiklerinden yararlanarak ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkıda bulunmayı hedefleyen kapsamlı, katılımcı ve disiplinlerarası nitelikte uluslarası bir platform olmayı kendisine amaç edinmiştir.

ENERJİ MÜZESİ
Silahtarağa Elektrik Santralı’ nda elektrik üretiminin en önemli elemanları olan ve dönemim ileri teknolojisinin tipik çizgilerini yansıtan, aslına uygun olarak korunmuş AEG, Brown Boveri, Siemens ve Thomson- Houston markalı TÜRBİN- JENERATÖR GRUPLARI
Elektriğin üretiminin ve İstanbul’ un semtlerine dağıtımın denetlendiği, bir bilim- kurgu atmosferini yansıtan KONTROL ODASI
Ziyaretçilerin kendi elektrik enerjisini üretebildikleri, manyetik heykeller yapabildikleri, inatçı bir bavulla uğraştıkları ve binlerce volta dokunabildikleri 22 etkileşimli ünitenin yer aldığı, eğlence ile bilimin buluştuğu ENERJİ OYUN ALANI
Okul çağındaki çocukların merakla katıldıkları, gözlem becerilerini geliştirdikleri, okul deneyimlerini eğlenceyle birleştirerek zenginleştirdikleri, farklı temalarda ATÖLYE ÇALIŞMALARI
Silahtarağa Elektrik Santralı’ nın tarihinde teknolojisine değişik yönleriyle ele alındığı REHBERLİ TURLAR
Bilimsel yaratılar ve teknolojik sistemler ile sanatın kesişme alanında yer alan temalarda FİLM GÖSTERİMLERİ, SEMİNERLER ve SERGİLER

1910’ DAN 2007’ YE
1910
İstanbul’ a elektrik santralı kurulması için açılan ihaleyi Avusturya- Macaristan şirketi Ganz kazanır. Ganz, Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi’ ni kurarak çalışmalara başlar.
1914
Silahtarağa Elektrik Santralı faaliyete geçer. Önce tramvaylara, hemen ardından da kentin Avrupa yakasına elektrik verilmeye başlanır.
1926
Arnavutköy- Vaniköy arasına çekilen denizaltı kablosuyla Anadolu yakasına elektrik verilir.
1937
Elektrik Şirketi devlet tarafından satın alınır ve İETT (İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel) işletmeleri Umum Müdürlüğü’ ne bağlanır. Silahtarağa 1952 yılına kadar şehrin elektrik ihtiyacını tek başına karşılar.
1970
Silahtarağa Elektrik Santralı TEK’ e (Türkiye Elektrik Kurumu) devredilir.
1983
Ekonomik ömrünü tamamlayan Silahtarağa Elektrik Santralı faaliyetine son verir.
2004
Silahtarağa Elektrik Santralı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından İstanbul Bilgi Üniversitesi’ ne tahsis edilir.
2007
Silahtarağa Elektrik Santralı’ nın korunarak dönüştürüldüğü bir eğitim, kültür ve sanat merkezi olan Santralistanbul açılır.