Türk Denizaltıcılık Tarihi

Türk Denizaltıcılık Tarihi

Türk denizaltıcılık tarihi Eylül 1886’da Abdülhamid ve Abdülmecid denizaltılarının donanmaya katılmasıyla başlamıştır. Ancak 3 Aralık 1719’da “Turtle” denizaltısından 57 yıl önce Haliç’te bir denizaltı gemisi denenmiş ve başarılı olmuştur. Lale devri içinde, padişah III. Ahmet’in oğullarının sünnet düğününde ilginç eğlence ve gösteriler düzenlemişti. Sünnetin 14. gününde Aynalıkavak kasrı önlerinde Timsah şeklinde bir deniz aracı getirilmişti. Tersane mimarbaşı İbrahim efendinin yapıtı olan ve “Timsah” adı verilen araç, denizde yüzüyor, ağzını açıp kapıyordu. Daha sonra dalış yapan ve 1 saate yakın su altında kalan denizaltı satha çıktığında, ağzından birkaç köçek fırlayıp raksetmişlerdir.

Cumhuriyet döneminde ilk denizaltı alma teşebbüsü 1924 yılında 3 kişilik bir heyetin Fransa,Hollanda ve İsveç’e yaptığı tetkik gezisi neticesinde, Hollanda’dan denizaltı alınması raporu ile başlamıştır. Bu heyetin, 1926-1977 raporları ve o günkü siyasi ve iktisadi koşulları dolayısıyle 1925 yılında Hollanda’ya 674 tonluk iki denizaltı gemisi Subay Bröve siparış edilmiştir.
1928 yılında inşaatları tamamlanarak ülkemize gelen bu denizaltılara I. İnönü ve II. İnönü isimleri verilmiştir. Devrin genelkurmay başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ında ilk dalışlarında bulunduğu gemiler 1948 yılında hizmetten çıkarılmışlar, fakat isimleri Amerikan filo tipi 2 gemiye verilerek yaşatılmıştır.

1929 yılında İtalya ile yapılan andlaşmayla, 970 tonluk Sakarya hücum denizaltısı ile, 1240 tonluk Dumlupınar mayın dökücü denizaltı sipariş edilmiş ve her iki gemide 1931’de hizmete girmişlerdir. 1935 yılında Versay antlaşması hükümlerinden kurtularak denizaltı inşaasına hız veren Almanya’nın bir kısım denizaltıcısı bu denizaltılarımızda eğitim ve staj yapmışlardır. Bu ilk dört denizaltıdan sonra, 1936 yılında İspanya İç harbi nedeniyle denizaltıyı satışa çıkarınca, tarafımızdan satın alınan bu gemi TCG Gür adıyla donanmamıza katılmıştır. Aynı yıl krupps firmasına 4 denizaltı gemisi daha sipariş edilmiştir. Bunlardan 1375 tonluk Batıray mayın dökücü denizaltısıyla 1210 tonluk Saldıray hücum denizaltısı Almanya’da; aynı tonajdaki TCG Atılay ve TCG Yıldıray hücum denizaltıları ise Taşkızak tersanesinde inşa edilmişlerdir. Ancak, TCG Batıray’a Almanlar tarafından elkonmuş ve verilmemiş. TCG Yıldıray ise ana makinelerinin yurda geç gelmesi dolayısıyla ancak harpten sonra hizmete girebilmiştir.

TCG Atılay ve TCG Saldıray 1939’da hizmete girmişler, bunlardan TCG Atılay; 14.7.1942 yılında Çanakkale Boğaz çıkışında mayına çarparak batmış, yakın tarihte de tam mevki bulunarak görüntülenmiştir. TCG Yıldıray ve TCG Saldıray ise 1952’e kadar hizmette kalmıştır. Ay sınıfı denizaltıların inşasına paralel olarak 1939’da ingiltere’ye de 4 denizaltı sipariş edilmiştir. Reis sınıfı adı verilen bu denizaltıların personelinin büyük çoğunluğu 1941 yılında Refah adlı ticaret gemisi ile İngiltere’ye giderken, geminin meçhul bir denizaltı tarafından torpidolanarak batmasıyla şehit olmuşlardır. Gemilerden de, TCG Oruçreis ve TCG Muratreis 1942’de İskenderun’da bize teslim edilmiş TCG Bburakreis ve TCG Uluçalireis’e ise İngilizler tarafından el konularak II. Dünya harbinde kullanılmışlardır. Bunlardan TCG Uluçalireis, U-123 numaralı Alman denizaltısı tarafından batırılmış, TCG Burakreis ise 1945 yılında teslim edilmiştir.

II.Dünya harbinden sonra Marshall yardımı çerçevesinde 1948 yılında TCG I.İnönü, TCG II.İnönü, TCG Gür ve TCG Sakarya isimli 4 “Filo” tipi denizaltı gemisi alınmıştır. 1950 yılında TCG Çanakkale ve TCG Dumlupınar alınmıştır. TCG DUMLUPINAR denizaltısı 4 Nisan 1953 günü katıldığı NATO Blue-Sea tatbikatından dönerken Çanakale Boğazı'nda Nara burnu açıklarında İsveç bandıralı Naboland adlı şilep ile çarpışarak batmıştır. Bu kazada 81 denizcimiz şehit olmuştur.1954’de TCG Cerbe ve TCG Preveze, 1958’de TCG Turgutreis ve 1960’da TCG Hızırreis ve TCG Pirireis’in alınması takip etmiştir. 1970’li yıllarda sırasıyla ABD’den Guppy sınıfı gemilerden TCG Burakreis, TCG Muratreis, TCG Uluçalireis, TCG I.İnönü, TCG Dumlupınar, TCG Oruçreis, TCG Preveze, TCG Creis, TCG Preveze, TCG Cerbe, TCG II.İnönü ve TCG Çanakkale alınmıştır.

Dikkatli okursanız bize teslim edilmeyen tek deniz aracının I. Dünya Savaşı sırasında İngilizlerin teslim etmediği gemi olmadığını göreceksiniz.

Dumlupınar Faciası hakkında daha detaylı bilgi edinmek için tıklayınız.

İlk denzialtılarımız hakkında bilgi edinmek için tıklayınız.