İlk Belgeler

Bugünün bellibaşlı medenî milletlerinin yazıları ile karşılaştırılacak olursa Türkçe metinlerin eskiliği ve dolayısı ile ehemmiyeti hemen ortaya çıkar.

Fransız, İtalyan, İspanyol, Portekiz, Rumen vb. bütün Roman milletlerinin en eski yazılı belgeleri, iki Karlovenj şehzadesi arasında yapılan antlaşmayı tespit eden (M.S. 843) Serment de Strasbourg’tur.

Alman edebiyatının ilk yazılı belgelerine imparator Chralemange zamanında tesadüf ediliyor (M.S. 763-814). Ondan pek önceleri Gotlar tarafından bırakılan yazılar, Alman dilindeki ilk yazılı belgeler sayılamaz. Eski Prusya dilinden biricik belgeler, XV. asırdan kalma bir sözlük ile XVI. yy.dan kalma bir Alman rahibin Prusça konuşan yanaşmasının yardımıyla hazırladığı bir Lutherci sorulu cevaplı ilmihalden ibrarettir.

En eski İngiliz dili metinleri VIII. asra aittir. Fakat bugünkü İngiliz dilinin ilk şekli demek olan şekil daha pek sonraya, XIV. asra ait olup İngilizce VIII. asırdan bu yana o kadar kuvvetli ve çeşitli tesirler altında kalmıştır ki, dış görünüşü itibarı ile, bilhassa Normanların M.S. 1066’da getirdikleri Fransızca ile yoğurulduktan sonra, mensup olduğu dil öbeğinin yapısını tamamı ile kaybetmiş denebilecek bir hâle gelmiştir.

Slavların IX. asra kadar ne yazıları, ne de yazılı edebiyatları vardır. Slavlar ilk yazılarını iki Bizans din yayıcısına Kyril [827-869] ve kardeşi Methodius’a borçludurlar. Bu Selanikli rahip ve diplomat kardeşler Slavlar için Grek abecesini esas alarak bir abece icat edip İncil’i Slavcaya çevirdiler. Yalnız şu pek ehemmiyetli noktayı hiç hatırdan çıkarmamak gerekir: O zamanki Slav dilinden şimdiki Slav dilleri türemiştir ve bugün, bu iki papazın İncil çevirisini ancak bilginler anlayabilir. Rusça, Lehçe, Çekçe, Sırpça birkaç asır içinde Slavcadan ayrılmışlardır. Mesela Rusça XI. asırda kendisini göstermeye başlar. İlk yazılı belgeleri ise bir asır sonra zuhur eder. Bu belgeler bütün Slav dilleri içinde en eski olanlarıdır.

Alman dili metinlerinde vaziyet daha başka bir şekil arz ediyor. Orada, ilk metinlerin dili umumî değildir. Faraza, Der Heiland M.S. 830 yılında ve kuzey lehçesi ile, Der Krist de hemen aynı yıllarda güney lehçesi ile yazılan dinî destanlardır. Meşhur Nibelungen daha çok sonra, 1205 civarında ortaya çıkar.

Ural dillerinden Macarcanın ilk yazılı belgesi M.S. 1055 yılında meydana getirilmiş Tihanyi vakıf-namesi’dir. Vakıf-name’de Macarca 58 söz geçer. Bu bakımdan bir sözlük mahiyetindedir. En eski metin ise Gyulafehérvári Gloszek adını taşır ve XII. asırda II. Endre zamanında yazılmış bir cenaze nutku ile bir ilahiden ibarettir.

Fince ilk yazılı belge M.S. 1542’de Abo piskoposu Agricole Mihaly’nin bastırdığı Fin abecesidir. Bu abece ile M.S. 1544’te bir dua kitabı, M.S. 1548’de de Tevrat’ın Finceye çevirisi yapılmıştır.

Mustafa S. Kaçalin