Sevindik Han ve Avşar Beyliği (1482 ?-1534)

Akkoyunlu Devleti?nin, Osmanlılardan aldığı darbeler sonucu zayıfladığı ve Şeyh Cüneyd?in haleflerinin devlet kurmak için faaliyete giriştiği dönemlerde iki ülke arasında bulunan topraklarda kontrol kaybedilmişti. Bu esnada ortaya çıkan Afşar Boyu?na mensup Sevindik Han, bu mücadelelerden istifade etmesini bilmiş ve ana kitlesi Afşarlara dayanan göçebe bir beylik kurmaya muvaffak olmuştur.

Doğuda Elegez Dağı?ndan batıda Kop Dağı?na varıncaya kadar yayılan beylik, Erzurum merkez olmak üzere Çobanköprüsü, Bayburt, Kars ve Şüregel (Gümrü ile Arpaçay?ın Kızılçakçak ve Başgedikler Bucağı) bölgelerini içine alıyordu.[1] Beyliğin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte; evvelce Safevi nüfuzuna tabi iken Yavuz Selim?in Trabzon valiliği sırasına tesadüf eden 1508-10 tarihinde Osmanlı nüfuzuna girdiğini düşünürsek (Yavuz 1508?de Gürcistan Seferi dönüşü İran topraklarına girerek Safeviler?i yenmişti. Afşarlar, bu savaşta Safevi ordusunda çarpıştılar[2]), beyliğin henüz II. Beyazıt?ın ilk devirlerinde kurulduğunu tahmin edebiliriz.

Sevindik Han, Kızılbaş olduğu için gerçekte bir Safevi taraftarıydı. Henüz Şah İsmail devletini kurmadan önce Gilan?da iken onun yanındaydı. Bu sebeple Gilan sofularından kabul edilirdi.[3] Yavuz, Şah İsmail?i yendiği Çaldıran Savaşı sonrası (1514) Sevindik Han?a bir mektup göndererek ırsen (atadan) ve iktisaben (kendi gayretiyle) Osmanlı?ya bağlı olduğunu hatırlatmış ve Tebriz dönüşü Afşar topraklarından geçerken (Şüregel, Çobanköprüsü ve Erzurum üzerinden) ordusu için satılık erzak istemiştir. Sevindik Han ise bu mektuba politik bir cevap göndererek Osmanlı?ya bağlı olduğunu bildirmiş ancak hiçbir yardımda bulunmamıştır. Buna rağmen Yavuz Çaldıran Zaferi sonrası Safevi ve Atabek (Ortodoks-Kıpçak Türk?ü) Devletinden bir çok yeri aldığı halde Sevindik?in topraklarına dokunmadı.[4] Bu bize Sevindik Han?ın bölgedeki gücünü göstermektedir. Ertesi yıl (1515) Kemah?ı alan Osmanlılar, Kemah Sancağını kurdular ve Afşar Beyliğiyle komşu oldular.[5]

Sevindik Han, Yavuz?un ölümüyle birlikte tekrar Safeviler?e yönelmiştir. 1521?de Horasan?da Serahs hakimi idi. Kanuni?nin İran üzerine yürüdüğü Irakeyn Seferi?nde, veziriazam Maktul İbrahim Paşa Erzurum?a gelmiş ve burasını fethederek bu Afşar Beyliği?ni ortadan kaldırmıştır (1534). [6] Burada bir Erzurum Beylerbeyliği oluşturularak, Dulkadır-oğlu Mehmet Bey, Beylerbeyi tayin edildi.

Beyliğin ortadan kalkması üzerine Sevindik Han?ı Safevi emirleri arasında görüyoruz. Safevi ordusunda ve idari kadrosunda çok özel bir yeri olan Sevindik Han Korucubaşılık (Ordu kumandanı) görevine kadar yükselmiş, ölene kadar önemli bir çok olaya girmiştir. Güçlü bir emir olan Sevindik Han, 1562?de 90 yaşında ölmüştür. Oğlu Hüseyin Bey de Horasan?da Afşar emirlerindendi.
__________________