Mete Han'ın Geçek Adı..........

Tarih bilginlerinin üzerinde durdukları şahıs isimlerinin başında memleketimizde Mete adı ile anılan büyük Türk hakanının asıl adının ne olduğu meselesi gelir. Aşağı yukarı 1750 ıllarında Fransız Türkologcu Deguignes, Türk tarihini yazarken, MÖ 209- 172 yılları arasında hun tahtında oturan Türk hakanının adını önce Çince işaretlerden -Mei-tei-( Mei-dei) şeklinde tespit etmiştir. Deguignes’in eserine dayanarak tarih yazan Türk tarihçileri de bu Türk hakanının ismini kitaplarına doğrudan doğruya Mete şeklinde geçirmişlerdir. O zamanlardan beri memleketimizde bu Türk hakanının ismi - Mete- şeklinde yayılmış ve yerleşmiştir.fakat daha sonra yapılan araştırmalarla bu Türk hakanının adının Çince işaretlerden < Mei-tei> şeklinde değil, -Mao-tun- veya -Mao dun- olarak okumak gerektiği ortaya konmuştur. İsmin başka bir okunuşu da -Mau-dun- şeklindedir.

Memleketimizde Mete diye tanınan bu Hun hakanının asıl adı , doğu kaynaklarına dayanarak -Bahadır-, Batı kaynaklarına vasıtasıyla -Beytun- olarak teklif edilmiştir. Söylemeye bile gerek yoktur ki , her iki isim arasındaki benzelik ortadadır. Durum böyle iken -Bag(a)-tur- ile -Bey-tun- isimleri birleştirilerek ortak bir izahını yapmadan, birini diğerine tercih edip, onu doğru saymak ilmin mantığına uymaz. Bütün Orta Asya tarih bilginlerinin üzerinde anlaşabilecekleri bir buluş yapılıncaya kadar büyük Türk hakanının adını Mete şeklinde yazmak ve aslının da Bahadır olduğunu kabul etmek en uygun bir yol olarak gözükmektedir.

Mete’nin unvanı: T’eng-li ku-tu

Hun tahtına oturmadan önceki ünvanı: sol bilge tigin

Kaynak:

Prof.Dr. Salim Koca Türk tarihi