Osmanlı Sömürmedi(Surre-i Humayun ve Surre Alayları



Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tarih Bölüm Başkanı Prof.Dr. Münir ATALAR'ın Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarından çıkan ''Osmanlı Devletinde Surre-i Humayun Ve Surre Alayları'' isimli kitap, Osmanlı'nın İslamın doğup geliştiği Hicaz bölgesindeki kutsal mekanlara duyduğu derin saygının somut neticelerini göz önüne sermekte, bu bölgede yaşayanlara yapılan yardım ve hizmetler ile o dönemdeki Türk-Arap ilişkilerini irdelemektedir.



Surre alayı nedir?.



Her yıl hacca gidecek kafileyle birlikte Mekke ve Medine halkına paralar, altınlar, hediyeler gönderilirmiş. İşte, Osmanlı hükümdarlarının gönderdiği bu para, hediye ve emanetlere surre, bunları götüren kafileye de Surre alayı deniyor.



Surre emini



Surre alayına çok dindar ve namuslu birisi başkanlık edermiş. Buna da Surre emini deniyor. Gönderilen hediyeler ve paralar bir defterle kayıt altına alınıyor, bunların götürüldüğünde kimlere verileceğinin de kaydı tutuluyormuş. Emanetler sadece ismi kayıtlı olan kişiye teslim edilirmiş. Kişi vefat etmişse ya da bulunamıyorsa emanet tekrar getirilirmiş İstanbul'a.



Surre alayı törenlerle İstanbul'dan uğurlanıyor

Surre alayı kurban bayramında Mekke'de olacak şekilde, Recep ayının 12. günü İstanbul'dan çıkarmış yola. Yani kurban bayramından yaklaşık dört buçuk ay önce. Surre alayı İstanbul'dan büyük bir törenle uğurlanırmış. Sirkeci'den Üsküdar'a çekdiri denilen gemilerle geçerlermiş. Gemiler bu günkü Harem'e yanaşırmış. Harem ismi de buradan geliyor. Burası, Harem-i şerife bitişik toprakların başlangıcı olduğu için de Harem adını almış. Hacılar ve Surre alayı ramazanın yirminci günü Şam'da buluşur, ramazanın son günlerini ve ramazan bayramını burada geçirirmiş. Şam'dan da 61 günlük yolculuktan sonra Mekke'ye ulaşırlarmış.



En önemli emanet: Kâbe örtüsü

Surre alayının götürdüğü en önemli şey, büyük ustalarca Sultanahmet camiinin avlusunda yapılan Kâbe örtüsüymüş. Bu örtü her yıl Surre alayıyla Kâbe 'ye gönderilirmiş. Kâbe örtüsü Surre devesine yüklenirmiş ve Surre devesi çok gösterişli bir şekilde süslenirmiş. Eski örtü de tekrar İstanbul'a getirilirmiş.

Surre alayıyla birlikte Mekke'nin yöneticilerine ve kabilelerin ileri gelenlerine de önemli hediyeler gönderilirmiş: El yazması Kur'an-ı Kerimler, tespihler, değerli taşlarla süslü şamdanlar, halılar ve daha nice paha biçilmez hediyeler…

Hediyeleri alan kişiler yıl boyu kutsal topraklarda, gönderenlere dua edermiş. Ayrıca hediyelerin konulduğu meşin torbalara kına, sürme, gümüş yüzük, hurma gibi hediyeler koyarak karşılık verirlermiş.



Surre alayı ne zamandır gidiyor?

Surre alayının ilki Çelebi Mehmet döneminde (1413) gönderilmiş. Bu gelenek 1864 yılına kadar kara yolundan devam ettirilmiş. Bu tarihten sonra da deniz yolu kullanılmaya başlanmış. 1908 yılında Osmanlı Sultanı Abdülhamit tarafından Hicaz demir yolunun yaptırılmasıyla Surre alayı trenlerle gönderilmeye başlanmış.

Hac kafilesiyle surre gönderme geleneği 1915 yılına kadar devam etmiş. Sonraki yıllarda birkaç defa, Surre alayı Şam'dan öteye gidememiş. 1919 yılından sonra da artık yollanamamış.