IV ESKİ EGE HAVZASI ve ESKİ YUNAN SANATI
(GİRİT,YUNANİSTAN ve ANADOLUNUN BATI KIYISI)

A. GİRİT (MİNOS) UYGARLIĞINDA SANAT M.Ö. 3000-1400

MİMARLIK:
Minos mimarisinin en önemli örnekleri Büyük saraylardır.Bu saraylar
Akdeniz mimarisinin özelliklerine uygun olarak çok pencereli ve balkonlu olarak
yapılmıştır.

ÖRNEK : Kandiye'de Knossos Sarayı
Bu sarayın sütunları aşağıdan yukarıya genişlemektedir.Boyalı olup, yayvan başlıkları vardır.

SÜSLEME/RESİM
Girit Saraylarının duvarlarını süsleyen resimler iki grupta incelenir.
1- Fresk resimler
2- Kabartmalı /Boyalı resimler.
Resimlerde;canlı renkler, uyumlu oranlar ve hareketli çizgiler görülür.
Romantik /Etkileyici konular işlenmiştir.
ÖRNEKLER: 'Zambaklı Prenses' Boyalı Kabartma, Knossos 'Parisli Kız' Fresk, Knossos.

SERAMİK:
Çömlekçi çarkında (Tornada) yumurta kabuğu inceliğinde yapılmış Girit seramikleri 3. binden başlayarak; önce geometrik daha sonraki dönemlerde ise doğal bitki ve deniz canlılarının desenleriyle bezenmişlerdir.

* Girit (Minos) sanatını genel olarak özetlersek şu sonuca varabiliriz.

'Bu sanat, bir ada uygarlığının ortaya koyduğu etkinlik olduğunda, askeri ve dinsel konular görülmez

-Girit Minos sanatı Akalar’la son bulur.Dorların Avrupadan 12.yy de gelme
siyle son bulur. 8.yy kadar karanlık dönem yaşanır.Daha sonra Hellosta, İyonya ve Eyolya da şehir devletleri oluşur.

B-ESKİ YUNAN SANATI-Pelaponnes (Mikenai, Tirns)
-Hellas (Athina, Sparta )
-Anadolu’nun Batı kıyısı (İyonya, Eyolya)

1-PELAPONNES’DE AKA (MİKEN) SANATI M.Ö 2.000-1200
Önemli merkezler Mikenai,Tirins ‘‘Aka (Miken) sanatı,Girit(Minos) sanatından biçimsel etkiler almış olmakla birlikte, Girit sanatının tersine askeri özelliği belirgin bir sanattır.’’
-Mikenai ve Tirins şehirlerini çevreleyen surlar ve şatolar savunmaya uygun olarak yapılmışları.
-Mimari yapıların duvarlarındaki ve seramikler üzerindeki resimlerde askeri konular işlenmiştir
- Mikenai şatosundaki kuyu mezarlardan çıkarılan altın maskeler önemli buluntulardır.
-Akalarda yaygın olarak: Kuyu mezarlar,oda mezarlar ve kubbeli mezarlar görülür.

2-HELLAS’ TA ve ANADOLU’ NUN BATI KIYISINDA SANAT M.Ö 8.yy-1.yy
(Dor,İyon…) Sanatı
-Eski Yunan Sanatı tarihsel üslup dönemleri olarak (Mimarlık ve Heykeltıraşlıkta) üç döneme ayrılır: Arkaik dönem M.Ö. 330-30

MİMARLIK ve KENTLEŞME: Leodikya, Hiyerapolis, Efes, Milet, Didim, Symrna, Bergama, Piriyene …
Bu dönemde antik kentler iki bölümden oluşur. Akropol ve Nekropol.
Akropol: Kentin en yüksek yerinde tapınak tiyatro gibi toplumsal işlevi olan yapıların bulunduğu yerdir.
Nekropol: Mezarlığın bulunduğu bölümdür.
Kentler düzenli ve biçimli olarak kurulmuştur. Milet (Söke)’i
Mimar HİPPADOMOS,birkaç iyon kentini planlarken “ ızgara planını” kullanmıştır.
Izgara planı: Sokak ve caddelerin birbirine dikine kesmesine denir.

ANTİK KENTLERDE BULUNAN ÖNEMLİ YAPILAR
1-Tapınaklar 4-Studyumlar
2-Tiyatrolar 5-Gimnazyumlar
3-Agoralar 6-Gimnazyumlar (Okul+ Hamam+ Spor Salonu)
7-Bulevterion (Tiyatro biçimli Meclis toplantı yeri)

ESKİ YUNAN MİMARİSİNDE TAPINAKLAR
Tapınaklar, sütun başlıklarına ve mimari düzenlerine göre gruplandırırlar.
Dor, İyon ve Korint düzeni.

1-DOR DÜZENİ
Tapınakların en eski olanları bu düzende yapılmış olanlardır.Yunanistan’da çok yaygın olarak görülmesine karşın Anadolu’da bir tek örneği vardır.
ÖRNEK: Yunanistan’da Atina Akropolünde Parthenon Tapınağı (Athena adına heykeltıraş, Perikles zamanında M.Ö. 5.yy Mimar İhtinos ve Fidyasa yaptırılmıştır) Anadolu’da: Çanakkale (Behramkale)’de Assos Athena tapınağı M.Ö. 6.yy

2-İYON DÜZENİ: Anadolu’nun batı kıyısında İyonya’da gelişmiş ve tüm Ege havzasında kullanılmış tapınak düzenidir.

ÖRNEKLER:
-Priyene Athena Tapınağı İ.Ö.4.yy
-Didim Apollon Tapınağı :Arkaik dönemde 8-7yy başlamış, Hellenistik dönemde yeniden devam edilmiş ancak bitirilememiş .İyon düzeninde yapılmış (çift sütun sırlı) en büyük tapınaktır.
-Magnesia (Ortaklar) Artemis tapınağı m.ö 2.yy Helenistik dönem.Arşitravında kabartma bulunan ilgin bir örnektir.
- Likya ve Karya bölgesinde İyon düzeninden etkilenmiş anıt mezarlar ve kaya mezarlar yapılmıştır.(Bodrum’daki Mozele)

3-KORİNT DÜZENİ: M.Ö 5.yy dan sonra kullanılmaya başlamıştır.Kenger yaprağı biçiminde süslemelerde ,İyon başlığından oluşmuş karma bir sütun başlığı vardır, diğer mimari bölümleriyle de iyon tapınaklarına benzerler.
Korint ,sütun başlığı, Roma,Rönesans ve diğer dönemlerde de sıka kullanılmıştır.
ÖRNEK:Mersin/Silifke-Uzunca burçta Zeus tapınağı

ESKİ YUNAN HEYKEL SANATI
Eski yunan heykeltıraşlığı üç dönemde incelenir:
Arkaik, Klasik, ve Hellenistik dönem

1-ARKAİK DÖNEM (M:Ö 7-6yy)
Arkaik dönemde heykellerde frontal, boncuk dizisi biçiminde saçlar ve iri gözler vardır. Arkaik dönem heykelleri, genel duruş ve ifade biçimiyle Mısır, Mezopotamya,Hitit heykelleriyle benzerlik gösterirler
Bu dönemde iki önemli merkez vardır.
a) İyon ekolü ÖR: Sisamlı kadın, Didim oturan erkek heykelleri. Efes Artemis, Tapınağındaki Artemis heykeli.
b) Girit-Peleponnez ekolü ÖRelfili atlet, Luvre’de kadın heykel

2. KLASİK DÖNEM(M.Ö 5-4.yy)
Bu dönemde ;
a)Arkaik dönem sonundaki yapay gülümsemenin yerini ciddi bir ifade alır
b)Frontal duruş kaybolur,heykellere hareket girer(Disk Atan Adam) heykellerde gerçekçi bir anlatım, gerçeğe uygun bir oranlama görülür.(Poliktetos’un 1/7kuramı)
c) Heykeltıraşlık sanat olarak görüldüğü için, sanatçılar yapıtlarına imzalarını atmaya başlarlar.

5.yy Sanatçıları:

FİDYAS: Parthenonun kabartmaları
MİRONiskatan adam, POLİKLETOS(1/7 Mnraklı atlet)
4.yy Sanatçıları
PRAKSİTELES:Hermes ve Diyanisos
LEOHARES: Belvedere Apollonu SKOPAS
BRİYAKSIS:Mozeledeki Mounolos heykeli (Bu üçü Mozelenin de heykeltıraşıdırlar .

3-HELENİSTİK DÖNEM( M.Ö 330-30)
Bu dönemde :
a) Heyecanlı ve Hareketli konular işlenmiştir.
b) Grup Heykeller yaygınlık kazanmıştır.
c) Heykellerde duyguların dışa yansıtıldığı etkileyici(ifadeler) sahneler görülür.(Patetik etki)
d) Portrelerde ideal ölçüler kullanılmıştır.
-Bu dönemin en önemli heykeltıraşı(Lisippos’dur.) 1/8 oranını kuramlaştırmıştır.ÖR: Apoxyonenos (Atlet) ve İskender portresi.
-İki önemli merkez vardır.
I. Bergama ekolü: İskender Başı, İskender Lahti, Bergamada Zeus sunağı kabartmaları (M.Ö 2.yy)
II.Rodos Ekolü: Lakoon heykel grubu (M.Ö 1.yy) bu dönemin en ilginç heykelleri NEMRUT DAĞI HEYKELLERİ ’ dir. (Adıyaman) Kommegene Kralı I. Antiokhos’un anıt mezarı ve büyük boyutlu Tanrı heykelleri vardır. Bu heykeller hem Yunan Tümülüs , hem Pers tanrılarının özelliklerini taşırlar.

ESKİ YUNAN SERAMİK SANATI
Seramikler, üzerlerinde bulunan motiflere, boyama tekniklerine ve dış görünüşlerine göre gruplandırılır.
A. Geometrik Bezemeli Vazolar (M.Ö 11-8.yy)
Vazoların üzerinde geometrik motifler yada geometrik karekterli figürler bulunur.
B-Oryentolizon (Doğu Yunan) seramikler (M.Ö 8-6yy)
Anadolu, Mezopotamya ve Mısır sanatından alınmış motifler kullanılmıştır.(Sfenksler, Otlayan keçiler ve geyikler... gibi hayvansal yada palmet, hayat ağacı ve lotüs… gibi bitkisel motifler)

SİYAH FİGÜRLÜ VAZOLAR[/color](M.Ö 6.YY)
Seramiğin doğal rengi olan toprak rengi üzerine siyah figürler yapılarak-boyanarak elde edilir.Figürlerin ayrıntıları kazınarak belirtilir.
ÖRNEK:Frarnuva Vazosu:yapan:Ergotimos Boyayan:Klitios
Ajay ve Ekilleusunduma oyununu gösteren Vazo Boyayan:Eksekias

KIRMIZI FİGÜRLÜ VAZOLAR[/color](M.Ö 6.YY SONUNUNDAN 5.YY SONU)

Siyaha boyanmış vazoların kazınmasıyla elde edilir figürlerin ayrıntıları fırçayla çizilir.
ÖRNEK:”Savaşa giden delikanlı vazosu” Sanatçı Evtianetes.
Bu vazodaki resimde perspektif bilinçli olarak ve bilinçle uygulanmıştır. Eufronios bu dönem sanatçısıdır.

NİZAMİ ÇUBUK Hoca'ya teşekkür ederiz...

Lütfen bu belgeyi kaynak göstermeden,teşekkür etmeden alıntılamayın,kopyalamayın,başka bir

sitede yayınlamayın...Emeğe saygı gösterelim....