Sicilya:

Yerlileri:
Elymias gibi Antik Yunan yazarlarina gore Sicilyanin ilk yerlesimcileri Sicani ve Siculiler yada Sicel'lerdir. Bunlarin sonuncusu kesinlikle Guney Italyanin Italyan topluluklariyla baglantilidir; Calabriali Italaloiler, Oenotrianlar, Choneler, Leuterniler(yada Leutarniler), Opicanlar ve Ausones gibi. Sicanilerinde Iberyali bir topluluk olma ihtimali vardir.

Antik Sicilya:
MO.8.yy'da Fenikeliler, Kartacalilar ve Yunanlar adayi kolonize etmeye baslar. En onemli kolonilerden biri Siracusa(ki bu kent Arsimetin memleketidir) MO.743 yilinda kurulur. Diger onemli Yunan kolonileri; Acragas, Gela, Himera, Selinunte ve Zancle yada Messenedir(Gunumuz Italyan kenti Mesina, antik Messene ile karistirilmamalidir)
Sicilya politik hayati Yunan politikasina bagliydi bu yillarda. MO.415'teki Pelopenes savasi sirasinda Siracusa, Atina emperyalizminin bir objesi haline geldi. O yillarda Siracusa disindaki Sicilya yerlesimlerine ulasim yetersizdi, sonradan Siracusa'nin Sparta ve Corinit ile muttefik oldusu Atina icin bir felaketti. Siracusa filosu batirildi yada ele gecirlidi, Atina ise ordusunu kaybetti, hayatta kalanlar esir pazarlarinda satildi.
Sicilyadaki Fenike kentleri ise Afrikadaki Kartaca ile baglantiliydi. Bir Kartaca sehri olan Palermo MO.8.yy'da kuruldu. Yunanlar bu sehre Panormos, Kartacalilarsa Zis yada Sis derdi. Birinci ve Ikinci Sicilya savaslarinda Dogu Sicilya haric adanin tamami Kartaca egemenligindeydi, Dogu ise Siracusaya bagliydi.
MO.3.yy'daki Messena krizi Romanin ilgisini Sicilyaya yoneltti ve Kartaca ile Roma arasinda ilk Fenike savasi patlak verdi. MO.243'te savas sona erdiginde tum Sicilya Romanin eline gecti. Sicilya, Romanin Italya disindaki ilk eyaletiydi. Ikinci Fenike savasindan cesaret alan pek cok Sicilya kenti Romaya karsi ayaklandi. Roma bu sebepten adaya birliklerini gonderdi. VE ne yazik ki Arsimet Siracusa kusatmasi sirasinda olduruldu. Kartaca adanin bazi kisimlarini ele gecirsede uzun sure elinde tutamadi. MO.210'da pek cok Kartaca sempatizani olduruldu. Roma Konsulu M.Valerian Senatoya "Sicilyada tek bir Kartacali kalmamali" diye haykiriyordu bu yillarda.
Bundan sonraki 6yy boyunca Sicilya bir Roma eyaleti olarak kaldi. Sicilya bu sure boyunca Romanin tahil deposu oldu. Imparator adada kalan Yunanlari, Romamalilastirmaya calisti. Bu sebepten MO.70'deki In Verrem adli soylevi ile Cicero Verrasin kotu yonetimini elestirdi.

Barbar istilasi ve Bizansin adayi tekrar ele gecirmesi:
MS.440 yilinda ada Kral Geiseric yonetimindeki Vandallarin eline gecti. Ayni zamanda Kartacayi ve Bati Akdeniz adalarinin bazilarini ele geciren Vandallar bu topraklari ellerinde uzun sure tutamayip yerlerini Gotlara terk ettiler.
448 yilinda Buyuk Theodoric yonetimindeki Ostrogotlar, Italya ve Sicilyayi isgale basladi. Gotlarin cogu Kuzeyde yerlesirken kucuk garnizonlarda Guneye yerlesti. Theodoric Roma sistemini ve kuturunu ornek alip dini ozgur birakti.
535'de Ostrogotlar Italyada gucsuz dustu. Dogu Roma imparatoru Justinian(hakkaten cok buyuk adam, bu adam hakkinda okuyun biraz) general Belisariusu Ostrogotlarin uzerine gonderdi.
Belisarius Sicilyayi kolaylikla ele gecirdi ardindan Italyaya gecip Napoli ve Romayi aldi(536). Ardindan Kuzeye yonelip Mediolanumu(Milan) ve Ostrogotlarin baskenti Ravennayi aldi(540). Fakat yeni Ostrogot Krali Totila 550 yilinda Tum Italya ve Sicilyayi tekrar ele gecirdi, ama donus yolunda Bizans generali Narsese yenildi 552 yilindaki Taginae savasinda.
Bu sefer Bizansa buyk basari getirsede, uzun donemde bir yarar saglamadi Akdeni cevresindeki eski topraklarini 50 yil suren savaslarla Araplara kaptirdilar.
660 yilinda Imparator II.Constans baskenti Constantinapol'den, Siracusaya tasimaya karar verdi. 661 yilinda Lombard Duku Beneventoya karsi yapilan savaslarda Guney Italyanin cogu ele gecirildi fakat baskentle ilgili bu soylentiler nedeniyle Imparatora suikast yapildi(668).
Sonraki 10 asir boyunca adada Yunanca yada Italyo-Yunan tarzi bir dil kullanildi. Gunumuzde halen Sicilyada antik Yunanca kullanan insanlar bulunmaktadir.

Arap Sicilya:
Bizansin gucten dusmesiyle Araplar adayi ele gecirdi(652). Fakat adadki Arap yonetimi uzun surmedi, Araplar adalilarla bir ticaret anlasmasi imzalayarak adayi terk etti ve pek cok Arap tacir Sicilya limanlarina yerlesti. Sonradan Siracusali zengin bir toprak sahibi Euphemius kendisin Imparator ilan edip Tunus Emiri Aghlabidi yardima cagirdi. Emir, Esad Ibn El-Fuad komutasinda 100 geni ve 10000 asker gonderdi. Birlikler; Ispanya ve Afrikadan gelen Berberi ve Arap Muslumanlardan olusuyordu. Siracusa direnisi sonrasinda Araplar Mazara del Vallo'yu ele gecirdi. Palermo 831 yilinda uzun bir kusatma sonrasi dustu. Fakat Siracusa 878'e kadar dayandi. 842'den 859'a kadar Araplar Messina, Modica, Ragusa ve Ennayi ele gecirdi. 902'de Taormina yani son Bizans kaleside alindi. 965'te tum Sicilya Arap hakimiyetine girdi, Palermo dunyanin en buyuk sehirlerinden biri haline geldi.
Sicilyadaki bu basri ile yonetim Tunuslu Sunni Aghlabid sulalesi ile Misirli Sii Fatimilerie gecti. Bizans kisa sureli bir fikir ayriligindan yararlanip adaya tekrar ayak basti ve Dogu ucunu birkac yilligina elinde tuttu. Bir isyanin bastirilmasi ardindan Fatimi Halifesi Hassan El-Kalbi'yi Sicilya Emiri olarak atadi(948-964). O Bizanslilarla kolayca basa cikip kendi hanedanini kurdu, ve Kalbiler yonetiminde Guney Italyaya akinlari 11.yy'a kadar surdu. 982 yilinda II.Otto komutasindaki Alman ordusu Calabria yakinlarindaki Crotonede Kalbilerce yenildi. 11.yy baslarinda hanedan ici catismalar meydana geldi ve Emir Hasan es Samam(1040-1053) doneminde ada kucuk beyliklere ayrildi. O donem Sicilya, Afrika ve Avrupa arasinda bir kopru konumundaydi, vergiler dusuk ticaret gelismisti. Dini ozgurlukler sayesinde kimi Hristiyanlar Musluman oldu ve sadece Palermoda yuzlerce cami yapildi.
O donem Sarcen olarak adlandirilan Araplar fazla uzun sure yonetmeselerde adaya buyuk katkilari oldu.

Norman-Hohenstaufen donemi:
Sicilyadaki Arap hakimiyeti, Catania ve Siracusa Emirlerinin Normanlari adaya cagirmasiyla son buldu. Kont Roger de Hauteville komutasindaki Normanlar Sicilyayi isgale baslar catismalar 30 yil kadar surer. Genc kardesi Rogerin yardimiyla Robert Guiscard, Apulia ve Calabria’nin buyuk bir bolumunu ele gecirir(1059). 1060’ta Sicilyanin Kuzeydogu ucuna ilk saldirilar baslar. Messina yaklasik 700 sovalye ile ele gecirilir. Robertin anakarayi guvenlik altinda tutmasi, Roger’a adayi ele gecirme firsati verir. 1068’de Roger Guiscard ve adamlari Misilmeride Araplari yener. Ama en kanli mucadele 1072’de Palermo kusatmasi sirasinda yasanir. Adanin fethi 1091’de son Emir Noto’nun yenilmesi ile tamamlanir.
Arap yonetimi sirasinda oldugu gibi Norman yonetimi sirasindada Palermo baskent olmaya devam eder. Roger’in oglu Sicilyali II.Roger Guney Italyadaki topraklariyla beraber adanin statusunude yukseltir ve 1130’da ulkesini Krallik haline getirir. II.Roger 1154’e kadar hokum surer ve Kralligini guclendirerek Maltayi ve Libya dahil Kuzey Afrika kiyilarinin bazi kisimlarini ele gecirir.
Bu donemde Sicilya Kralligi Avrupanin en zengin ulkelerinden biri haline gelir. Tarihci John Julius Norwich’e gore sadece Palermo o zamanki Ingilterenin tamamindan daha zengindi. Norman Krallari ust duzey devlet gorevleri icin adadaki Arap ve Yunanlara guvenmistir en cok. Genelde Arapca ve Yunanca yonetim dili iken Normanca saray dili olmustur.
Norman yonetimi sirasinda Kuzey Italya ve Campaniadan adaya kalabalik gocler olmustur. Bu gocmenlerin cogunlugu Latince konusan ve Bati Kilisesini destekleyen Lombardiler olusturuyordu. Bu goclerele adanin dil-din-nufus yapisini kokten degistirmistir.
Sadece bir asir sonar Norman Hauteville hanedani yok olur ve onlarin yerini Guney Almanyali(Swabia) Hohenstaufen hanedani alir(1194). 1224 yilind Kutsal Roma-Germen Imparatoru II.Frederick ve II.Roger’in torunu Muslumanlari adadan kovar.

Angevin-Aragon donemi:
Hohenstaufenler ve Papalik arasindaki cekisme nedeniyle 1266 Anjou Duku I.Charles adayi isgal eder. Fransiz yonetimine ve vergilerine tepki olarak 1282’de isyan cikar(Sicilyali Vespercier. Vesper:Aksam duasi). Bu durumdan yararlanan Aragon Krali III.Peter adayi isgal eder. Bu isgalle 1302’deki Caltabellotta barisina kadar surecek olan Sicilya Vespercileri Savasi cikar. Sicilya 1409’da Aragon tacinin mali sayilana dek Aragon hanedanin uyelerince bagimsiz bir Krallik olarak yonetilir.

Ispanyol-Burbon kontrolu:
1479’dan itaberen ada Ispanyol Krallarin eline gecer. 1656’da adada veba salgini baslar, ardindan 1693’te ada depremle sarsilir. Bu donem ada surekli Kuzey Afrikali korsanlarin akinlarina ugrar. 1713-1720 arasi Savoylarin kotu yonetimi ardindan, Habsburglar adayi Burbon yonetimindeki Napoli Kralligi ile birlestirir(1743).
1820 ile 1849 yillari arasinda Sicilya halki Burbon yonetiminden ve Napoli Kralligindan bagimsiz olmak icin isyan eder. Hatta 1848 yilindaki isyan sayesinde ada 16 ayligina bagimsiz olur, fakat bu durum Burbon kuvvetlerinin adaya cikmasiyla 15 Mayis 1849’da sona erer.
Prens Emanuele Realmuto 1852’nin sonlarinda Orta-Kuzey Sicilyada yonetime gecer. Prens Sicilyanin ekonomisini gelistirmeye calisir fakat 1857’de bir suikast sonucu hayatini kaybeder.

Italyanin birlesmesi:
1860’ta Giuseppe Garibaldinin Risorgimentaya bagli birlikleri Sicilyayi Italya Kralligina dahil eder.
1866’da Palermo Italyaya karsi isyan eder, bunun uzerine Italyan donanmasi once Palermoyu topa tutar ardindan karaya cikip yonetimi ele gecirir.
1871 yilina dek Guney Italya ve Sicilyada Italyan birligine karsi gerilla saldirilari olur. Buna bir tepki olarak hukumet bolgeyi agir vergilere tabi tutar, Italyan ordusu binlerce insani idam eder, on binlerce insan hapsedilir, pek cok koy yikilir ve insanlar surgun edilir.
Sicilya ekonomisi coker ve adadan buyuk bir goc dalgasi baslar. Hukumet 1894’te tekrar agir vergiler koyar, radikal Fasci Siciliani’ye tepki olarak. Mafia olarak bilinen organize suc orgutleri 19.yy’in bu etkisi ile gelisir. 1920’lerde Fasist rejim bunlari bastirma konusunda oldukca basari saglar. 1943’te Muttefik gucler adaya cikartma yapar, Fasist rejimin dusmani Mafia cikartma yapan Muttefiklere destek verir.
1946 Sicilya Otonom bolge ilan edilir. 1950-1984 yillari arasinda Sicilya ekonomisini duzeltmek icin Italya buyuk fonlar ayirir.