Şeyh Sait İsyanı

1.Şeyh Sait Ayaklanması(Doğu İsyanı) Hakkında Bilgi Veriniz?


Bu ayaklanma Türkiye ile İngiltere arasında Musul sorunu’nun yaşandığı bir dönemde çıkmıştır.

Şeyh Sait İsyanı’nın çıkmasında;

1)İngilizlerin Musul ve Kerkük’teki petrollerini ellerinde tutabilmek amacıyla isyan çıkartıp Türkiye içinde karışıklık çıkarması,
2)Yurt içindeki durum da isyanı hazırlayanları cesaretlendirmişti. Çünkü Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşundan sonra, bir muhalefet ortamı ve harekâtı ortaya çıkmıştı.
3)Hilafet ve saltanat taraftarlarının eski rejime dönmek istemeleri,
4)Yenilik hareketlerinin hızlanması üzerine eskiye özlem duyanların inkılâplara karşı çıkması gibi nedenler etkili oldu.

Bu ortam içerisinde Şeyh Sait adında biri, 13 Şubat 1925’te hükümete karşı isyan çıkardı. İsyan Ergani’nin Piran köyünde ‘’din elden gidiyor’’diyerek başlamış ve kısa süre de Elazığ ve Diyarbakır’a da yayılmıştır.

Ali Fethi Okyar hükümeti isyanın bastırılmasında etkili olamayınca istifa etti. Yeni hükümeti kuran İsmet Paşa aldığı askeri ve siyasi önlemlerle Haziran başında isyanın bastırdı.

Şeyh Sait İsyanının Sonucunda;

1)Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isyanda rolü olduğu gerekçesi ile kapatıldı(5 Haziran 1925).
2)Bu isyan, Türkiye’de çok partili hayata geçiş için ortamın uygun olmadığını ve henüz demokrasinin tam anlamıyla uygulanamayacağını göstermiştir.
3)Doğu Anadolu’da bozulan huzuru sağlamak amacı ile Takrir-i Sükûn Kanunu(Huzur ve Güvenliği Sağlama Kanunu) çıkarıldı(4 Mart 1925). Bu kanun ile güvenliğin sağlanması, cumhuriyet rejiminin kökleşmesi için, hükümete gerekli tedbirleri alma yetkisi verildi. Bu kanun 1929 yılına kadar yürürlükte kaldı.
4)Türkiye Cumhuriyeti’ni yıkmaya yönelik İLK İSYAN BASTIRILDI.
5)Türkiye Cumhuriyeti yıprandığından dolayı Musul’u kaybetmiştir. Bu durum ülke içinde yaşanan sorunların dış politikaya olumsuz yönde etkilendiğini göstermektedir.
6)İstiklal mahkemeleri tekrar harekete geçmiştir.
7)Cumhuriyet rejimi ve vatan büyük bir tehlike geçirdi.