Büyük Selçuklu Devleti'nde Kültür ve Medeniyet

Devlet Teşkilatı
Büyük Selçuklu devlet teşkilatı; Gazneli, Karahanlı ve Abbasi devlet teşkilatından etkilenmiştir.

Hükümdar
+ Türkler , Müslüman olduktan sonra da devlet yönetimi ile ilgili geleneklerine devam ettiler. Hükümdarlar, Allah'ın yeryüzündeki temsilcileri durumunda idi.
+ Töre ve yasalara aykırı olmamak koşulu ile uygulamada mutlak hakimdi.
+ Ülke, hanedanın ortak malı sayılır ve hanedan üyeleri tarafından sultana bağlı olarak ortaklaşa yönetilirdi. Taht kavgaları bu sistemin bir sonucudur.
+ Ülkenin hükümdar ailesinin ortak malı sayıldığı düşüncesi bütün Türk Devletlerinde kabul görmüş ortak bir düşünce idi. Bu anlayış taht kavgalarına ve Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmalarına neden olmuştur.
+ Hükümdarların yasama, yürütme ve yargı yetkileri vardı. Orduya komuta etmek, halkın huzur ve refahını sağlamak, görev ve sorumlulukları arasındaydı.
+ Karahanlılarda hükümdara han, kara, Gaznelilerde sultan adı verilirdi.
+ Sultan unvanını ilk kullanan Türk Hukümdarı Gazneli Mahmut (Sultan Mahmut) olmuştur.
+ Selçuklular da önce yabgu daha sonra sultan unvanı kullanıldı.

Bağımsızlık Sembolleri:
Hutbe okutmak, para basttrmak, çetr dikmek, tuğ, otağ ve sancak kullanmak, nevbet çaldırmak ve mühür.

Atabeylik:
+ Selçuklu şehzadelerini eğitmekle görevlendirilen tecrübeli devlet adamlarına atabey denir.
Atabeyliğin Faydası: Meliklerin devlet tecrübesi kazanmalarını sağlıyorlardı.
Atabeyliğin Zararı: Eyaletlerde görevli melikleri sultanlık veya sınırlarını genişletme konusunda kışkıtıyorlardı. Merkezi otoritenin zayıflamasıyla bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ettiler.

Büyük Selçuklularda görülen atabeylik kurumunun Osmanlı Devleti'ndeki uygulaması: LALA

Hükümet:
+ Selçuklularda ilk divan teşkilatı, Melikşah döneminde Nizam-ül Mülk tarafından kuruldu.
+ Devlet işleri Büyük Divan (Divan-ı Saltanat) denilen yerde görüşülüp karara bağlanırdı. Divanın alt kademeleri vardı. Her alt kademede ayrı bir iş görülürdü. Gazneliler, divan teşkilatını Abbasilerden örnek aldılar.




+ Ülkeler kolay yönetim için eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletlerde melikler görev yapardı.
+ Eyaletlerin başında hanedana mensup kişiler (melikler) bulunurdu.