Mısır Sorunu ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı

Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanının Sebepleri: (Altı çizili ilk 3 madde)

  • 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin gücünü kaybetmesi ve merkezi otoritesinin zayıflaması bazı eyaletlerdeki valilerinin isyan etmesine ortam hazırlamıştır.
  • Bu isyanlardan en onemlisi Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın isyanıdır.
  • Mehmet Ali Paşa, Mısır'da güçlü bir yönetim, ekonomi, ordu ve donanma oluşturmuştu.
  • Mora isyanı'nın bastırılmasında yardım istenince, Mora ve Girit valiliğini istemiş, fakat Edirne Antlaşması'yla Mora'da Yunanistan bağımsızlık kazanınca, Mora'ya karşılık Suriye valiliğini istemişti.
  • II. Mahmut, Girit'i vermekle beraber Suriye valiliğini vermedi, bunun üzerine Mehmet Ali Paşa isyan etti.
  • Mehmet Ali Paşa, oğlu İbrahim Paşa komutasındaki orduyu Suriye'ye gönderdi.
  • İbrahim Paşa, Suriye'yi ele geçirdi.
  • Osmanlı ordusunu Adana ve Konya'da mağlup ederek Kütahya'ya kadar ilerledi.
  • Mehmet Ali Paşa, hedef büyüterek Anadolu'yu hatta Osmanlı Devleti'ni ele geçirme planları yapmaya başladı.
  • Mehmet Ali Paşa ile tek başına mücadele edemeyeceğini anlayan II. Mahmut, İngiltere ve Fransa'dan yardım istedi.
  • Beklenen yardım bu devletlerden gelmeyince Osmanlı Devleti, Rusya'dan yardım istemek zorunda kaldı.


II. Mahmut Rusya’dan yardım isterken “Denize düşen yılana sarılır.” sözüyle neler anlatmak istemiştir?
Zor durumda kalan Osmanlı ezeli düşmanından medet ummak zorunda kalmıştır.

  • Rusya yardım isteğini kabul etti.
  • Rus donanması Boğazları geçerek İstanbul'a girdi.
  • Rusya'nın sıcak denizlere açılma konusunda eline geçen bu fırsat, İngiltere ve Fransa'yı endişelendirdi.
  • İngiltere, Fransa ve Avusturya'nın müdahalesi ve Mehmet Ali Paşa'ya yapılan baskılar sonucunda Kütahya Antlaşması imzalandı.


Kütahya Antlaşması (1833)

  • Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliğine ek olarak Şam valiliği,
  • Oğlu İbrahim Paşa'ya Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verildi.
  • Osmanlı Devleti'nin bir valisi karşısında mağlup olması, güçsüzlüğünü ortaya koymuştur.


Hünkar İskelesi Antlaşması (1833)

  • II. Mahmut, Mehmet Ali Paşa'dan çekindiği, İngiltere ve Fransa'ya da güvenmediği için Rusya'yla ittifak yaparak bir antlaşma imzaladı:


II. Mahmut’un Mehmet Ali Paşa, İngiltere ve Fransa’ya güvenememesinin nedenleri nelerdir?
Mehmet Ali Paşa'ya yayılmacı politikasından dolayı, İngiltere ve Fransa'nın yardım taleplerine olumlu cevap vermemesinden dolayı güvenmiyordu. Fransa'ya güvenmemesinin diğer sebebi ise Fransa'nın Akdeniz politikası gereği Kavalalı tarafında yer almasıdır. İngiltere'nin Akdeniz politikası çerçevesinde ne yapacağı pek belli olmadığından Osmanlı güvensizlik yaşıyordu.

Hünkar İskelesi Antlaşması'nın Maddeleri;

  • Osmanlı Devleti bir saldırıya uğrarsa, Rusya ordu ve donanma yardımı yapacak, fakat masraflarını Osmanlı karşılayacak.
  • Rusya saldırıya uğrarsa, Osmanlı Devleti boğazları kapatacak.
  • Antlaşma, 8 yıl geçerli olacaktır.


Hünkar İskelesi Antlaşması'nın Önemi;
  • Bu antlaşma ile Osmanlı-Rus yakınlaşması gerçekleşti.
  • Rusların Karadeniz'deki güvenliği sağlandı.
  • Rusların Boğazlardan serbestçe geçişi mümkün oldu. Bu durum; Boğazlar sorununu ortaya çıkardı.
  • Antlaşma, İngiltere ve Fransa'nın tepkisine sebep oldu.
  • Bu antlaşma, Osmanlı Devleti'nin Boğazlar konusunda son kez tek başına karar verdiği antlaşmadır.


Hünkâr İskelesi Antlaşması’na İngiltere ve Fransa’nın tepki göstermesinin nedenleri neler olabilir?
Rusya bu anlaşma ile Karadeniz'in güvenliğini sağlıyor, Osmanlı'ya hami oluyordu. Bu durumda 2 büyük devletin Akdeniz politikalarına aykırıydı.

Balta Limanı Antlaşması (1838)

  • Osmanlı Devleti, Mısır sorununun çözümünde İngiltere'nin desteğini sağlamak için İngilizlerle Balta Limanı Ticaret Antlaşması'nı imzaladı.

Balta Limanı Antlaşması'nın Sebepleri

  • Rusya ile yapılan ve 8 yıl sürecek antlaşmanm sonuna yaklaşılması
  • Mehmet Ali Paşa'yla gerginliğin devam etmesi,
  • Osmanlı Devleti'nin Mısır ve Boğazlar sorununda İngiltere'nin desteğini almak istemesi.


Balta Limanı Antlaşması’nın Maddeleri
  • İngiliz tüccarlar, hiçbir kısıtlama olmadan, her tür malı tüm Osmanlı topraklarında hem iç hem dış ticaret amacıyla alıp satabilecekler.(Antlaşmadan önce İngilizler ticaret mallarını limana kadar getirebiliyor ve bu malın dağılımını yerli tüccarlar yapıyorlardı. Bu maddeden sonra yabancılar iç piyasamıza hâkim oldular.)


  • İngilizler’den mal alım ve nakli için belgeistenilmeyecekti.
  • İngiliz tüccarlar, iç ticarette yerli tüccarlardanfazla vergi ödemeyecekti.
  • Yabancı mallar Boğazlardan serbestçegeçecekti.
  • Antlaşma, sürekli olacak ve bundan tümAvrupa devletleri yararlanacaktı.


Balta Limanı Antlaşması ile


  • İngiltere'ye çok geniş ayrıcalıklar verildi.
  • Osmanlı pazarlarına giren yabancı mallar artmış, ticaret gelirlerinin büyük kısmı İngilizlerin eline geçmiştir.


Mısır Sorunu'nun Çözümlenmesi

  • Mehmet Ali Paşa, 1838'de Osmanlı Devleti'ne ödemesi gereken vergiyi yollamadı ve tekrar bağımsızlığını ilan etti.
  • Bunun üzerine II. Mahmut, Mehmet Ali Paşa'ya karşı savaş açtı.
  • Nizip'te yapılan savaşı Mehmet Ali Paşa kazandı.
  • Yenilgi haberi henüz İstanbul'a ulaşmadan II. Mahmut öldü.
  • Yerine oğlu I. Abdülmecit padişah oldu.


Londra Antlaşması (1840)

  • Hünkar İskelesi Antlaşması'na göre padişahın Rusya'nın yardtm istemesinden çekinen İngiltere ve Fransa, olaya müdahale ettiler.
  • İngiltere, Fransa, Avusturya ve Prusya'nın katıldığı Londra Konferansı'nda Londra Antlaşması imzalandı.
  • Mısır hukuken Osmanlı Devleti'nin olacak, yönetimi Mehmet Ali Paşa ve ailesine verilecek
  • Suriye, Girit, Adana, Cidde, Osmanlı'ya geri verilecek,
  • Mısır, Osmanlı'ya yıllık vergi ödeyecek,

Fransa'ya güvenerek antlaşmayı kabul etmeyen Mehmet Ali Paşa, Beyrut'a asker çıkaran Osmanlı-İngiliz ve Avusturya kuvvetlerine yenilince, kararları kabul etmek zorunda kaldı.

İngiltere’nin Mısır İsyanı’nda Osmanlı Devleti’ne yardım etmesinin nedeni nedir?
İngiltere Akdeniz'de kendisi dışında güçlü bir devlet istemiyordu. Kavalalı'dansa güçsüz Osmanlı'yı tercih ediyordu.