II. Abdülhamid Devrinde Gazeteler

II. Abdülhamit Döneminde Yurt İçindeki Gazeteler


Sabah Gazetesi:

1875 yılında yayınlanan Sabah gazetesinin başyazarı Şemseddin Sami’dir. Basın tarihimizde ilk defa bu gazete de Miladi tarih kullanmıştır. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Mihran Efendi gazeteye yeni bir yön vermek istemiş bu amaçla 1913’ten beri yayınlarını sürdüren Peyam gazetesi başyazarı, Ali Kemal gazetenin başına getirilmiş, gazetenin adı da Peyam-ı Sabah olmuştur. 11 Eylül 1922 günü Ali Kemal’in gazeteden uzaklaştırıldığına dair bir
yazı yayınlanmış, gazetenin adı ertesi gün Sabah’a çevrilmiştir. Ancak kendisinden hesap sorulmasından korkan Mihran Efendi bir ay içersinde gazeteyi kapatmış ve Avrupa’ya kaçmıştır.

Tercüman-ı Hakikat Gazetesi:
Halkın anladığı dilde yazıları içeren, bu nedenle halka okumak zevkini aşılayan Tercüman-ı Hakikat gazetesini 25 Haziran 1878'de Ahmet Mithat Efendi çıkarmıştır. Bu gazete gericiliğe ve tutuculuğa savaş açmıştır. Daha sonraları Ağaoğlu Ahmet’inde sert yazılar yazdığı gazete, devamlı suretle ittihatçılarla yapılan tartışmaların yayın aracı olmuştur. Balkan Harbi'nden sonra Ahmet Mithat'ın ölümü üzerine gazete Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar yayınlarını sürdürmüş, daha sonra kapanmıştır.

İkdam Gazetesi:
II. Abdülhamit’in istibdat döneminde yayın hayatına giren, daha sonraları II. Meşrutiyet döneminin en önemli yayın organlarından biri olan İkdam gazetesi Ahmet Cevdet tarafından çıkarılmıştır. O dönemde mevcut diğer gazetelere nazaran İkdam gazetesinin en önemli üstünlüğü haber ve yazı
zenginliğinden ziyade, imtiyaz sahibi ve başyazarının gazetecilikten yetişmiş, kudretli bir kalem sahibi oluşudur.

II.Abdülhamit Döneminde Yurt Dışındaki Jöntürk Gazeteleri
İstibdat döneminde yurt dışında yayınlanan gazetelerin en önemlilerinden bazıları şunlardır:

Meşveret Gazetesi:
Ahmet Rıza tarafından 3 aralık 1895’te Paris’te Türkçe ve Fransızca olarak yayınlanmıştır.

Mizan Gazetesi:
21Ağustos 1886’da haftalık mizan gazetesi çıkarılmıştır, bu gazeteyi Mizancı Murat adıyla anılan Murat Bey çıkarmıştır. Gazetede iç ve dış politika konularına, ekonomi, eğitim, maliye ile ilgili çeşitli problemlerin çözümüne yer verilmiştir.

Osmanlı Gazetesi:
Mehmed Murat’ın Mizan Gazetesi 1897’de Cenevre’de kapatıldıktan sonra, İttihat ve Terakki Cemiyetinin ilk kurucularından olan İshak Sukuti ile Dr. Abdullah Cevdet, 1 Aralık 1897’de Osmanlı adıyla Türkçe ve Fransızca olmak üzere bir gazete yayımlamıştır.

Şurayı Ümmet Gazetesi:
Paris’te Türkçe basılan bu gazeteyi çıkaran Ahmet Rıza’dır.
Hıfzı TOPUZ, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, s. 80 - 90 (Özetlenmiştir.)

II. Abdülhamit döneminde yazılı basında kullanılması yasaklanan siyasal içerikli sözcükler:

İhtilal (devrim), istibdat, inkılap, oligarşi, parlamentalizm, parlamento, cemiyet (dernek), cumhur (halk) cumhuriyet, hürriyet, demokrasi, demokrat, diktatör, sansür, sansürcü, avam (halk), meclis-i ayan (senato), meclis-i umumi (millet meclisi), mutlakıyet.
François GEORGEON, Yasak Kelimeler, s.192 - 193