Mustafa Kemal’i Etkileyen Yabancı Düşünür ve Yazarlar özeti 1881’den 1919’a Mustafa Kemal ünitesinde Mustafa Kemal'in Fikir Hayatının Gelişimini daha net anlayabilmeniz için hazırlanmıştır. Mustafa Kemal’i Etkileyen Türk Düşünür ve Yazarlar Ders Notu için tıklayınız.

Mustafa Kemal’i Etkileyen Yabancı Düşünür ve Yazarlar

Jean Jacques Rousseau (1712-1778)

Millî egemenlik düşüncesi ilk defa 18. yüzyılda Fransız düşünürü Jean Jacques Rousseau tarafından ortaya atıldı. Düşünceleri sayesinde baskıcı hükümdarlara karşı bireylerin hak ve hürriyetlerini teminat altına almak için mücadeleler başlatıldı. Bu amaçla “Toplum Sözleşmesi” adlı eserini yazdı. Rousseau; yurttaşı, ortak benliği, halkı, devleti yaratan bir toplum sözleşmesini ve bu sözleşmeye toplumdaki her bireyin dahil olması gerektiğini vurgular.

Rousseau, halk olmanın temelinde egemenliğin var olması gerektiğini savunur. Yasaların olmadığı bir yerde devletten söz edilemeyeceğini vurgular. Yasaların, halkın tümü için geçerli olması gerektiği inancındadır. Rousseau’ya göre yurttaşlar olmadan erdem, erdem olmadan özgürlük, özgürlük olmadan devlet olamaz. Ayrıca devletin temelinde dinin de olması gerektiğini savunur. Devletin iktidara değil, halka ait olduğunu ve ulus-devlet anlayışını benimser. Rousseau, Atatürk’ü hukuk devleti, toplumsal dayanışma ve milliyetçilik konularında etkilemiştir. Mustafa Kemal, Rousseau hakkında şunları söylemiştir:

“... Efendiler, meşrutî nazariyeyi bulan en eski filozofların bu nazariyeleri kurabilmek için çalıştıkları esasları tetkik ettim; bunlara nüfuz ettim. ... Jean Jacques Rousseau’yu baştan nihayete kadar okuyunuz. Ben okudum.”

Montesquieu (1689-1755)

“Kanunların Ruhu Üzerine” adlı eserinde üç tür hükûmetin olduğunu açıklar: Monarşi (kral veya kraliçe tarafından yönetilen), cumhuriyet (seçilmiş bir lider tarafından yönetilen) ve despotizm (bir diktatör tarafından yönetilen).

Montesquieu, halk tarafından seçilen bir hükûmetin en iyi hükûmet şekli olduğuna inanır. Atatürk, Millî Mücadele’den sonra yeni kurulacak devletin yönetim şeklinin cumhuriyet ve demokrasi ilkelerine göre kurulmasında Montesquieu’nun da fikirlerinden etkilenmiştir.

Mustafa Kemal’in Okuduğu Kitaplar

Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişiminde okuduğu kitapların büyük etkisi olmuştur. 1973 yılında yayımlanan Atatürk’ün özel kütüphanesinin kataloğuna göre okuduğu kitapların konuları ve sayıları ile ilgili şöyle bir dağılım tespit edilmiştir:


Tarih: 879; edebiyat: 535; dil-dil bilim : 397; askerlik : 261; siyasal bilimler : 197; güzel sanatlar (heykel, resim, müzik, mimarlık, şehircilik) : 195; coğrafya-turizm : 193; uygulamalı bilimler (tıp, mühendislik, tarım) : 187; hukuk : 169; din : 160; ekonomi : 139; felsefe-mantık- metafizik-psikoloji: 109; matematik-fizik-kimya-astronomi : 104; eğitim-öğretim : 101; sosyoloji : 75; biyolojik bilimler : 33 vb…
(Şerafettin Turan, Mustafa Kemal Atatürk, s. 61.)