1. ÜNİTE: TÜRKLERDE DEVLET TEŞKİLATI
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI

1. İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı konu anlatımı için tıklayınız.

2. Türklerde Ordu
  • Bozkır hayatının zor şartları Türklerin mücadeleci ve disiplinli bir yapıda olmasını gerekli kılmıştır.
  • Türkler’de ordu-millet anlayışı vardır. Askerlik özel bir meslek sayılmazdı.
  • Kadın-erkek herkes asker sayılırdı.
  • Ücretli askerî bir sınıf yoktur. Halk her an savaşa hazır durumdadır. Bunun tek istisnası Hazar Hakanlığı’dır.
  • Ordunun temelini atlı askerler oluşturmaktaydı.
  • İlk düzenli ordu teşkilatının temeli Büyük Hun İmparatoru Mete tarafından atılmıştır. Bu sonraki Türk devletlerine de örnek olmuştur.
  • Mete, askeri birlikleri onlu sisteme göre düzenlemiştir. 10 kişiilik birliğe takım denilip başında onbaşı; 100 kişilik birliğe bölük denilip başında yüzbaşı, 1000 kişilik birliğe tabur denilip başınada binbaşı; 10000 kişilik birliğe tümen denilip başında tümenbaşı bulunmaktadır.
    İlk Türk Devletlerinde ve Günümüzde Ordu
    Birlik Adı Komutanı Asker Sayısı
    Takım Onbaşı 10
    Bölük Yüzbaşı 100
    Tabur Binbaşı 1000
    Tümen Tümenbaşı 10000
  • Orduya kağan komuta eder, diğer komuta heyetinde hükümdar ailesinin fertleri ile akraba boy beyleri bulunurdu.
  • Asıl ordu, merkez, sağ ve sol olmak üzere üç sistemli bir yapıya sahipti.
  • Sınırda boylarında doğrudan kağana bağlı birlikler bulunurdu. Bunların komutanına “şad” denirdi.
  • Köktürklerde kağanların özel muhafız birliği bulunurdu. Bu birliğin askerlerine “böri” (kurt) denirdi.
  • Savaş zamanlarında düşman ordusunun durumun öğrenmek için oluşturulan keşif kollarına “yelme” denirdi.
  • Yaşam tarzlarındaki değişim askeri özelliklere tesir etmiştir. Et yemeyi yasaklayan, Mani dinini kabul eden Uygurlar savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir.
  • Türkler savaş silahları olarak süngü, mızrak, kargı, kılıç, ok, yay, kement, zırh, kalkan ve tolga kullanılırdı. Çift kavisli yaylar ve Metenin bulduğu ıslık çalan oklar son derece etkili silahlardır.
  • Türk savaş sistemi hareket ve sürat üzerine kurulu olduğu için at son derece önemli yere sahiptir.
  • Stratejik yerlerin kontrol edilmesi ve yıpratma savaşlarına önem verilirdi.
  • Savaşlarda saldırı geri çekiliş ve tekrar saldırı şeklinde uygulanan “sahte ricat” (Kurt Kapanı, Hilal, Turan) taktiği ve pusu en önemli savaş usulleriydi.
  • Türk ordu teşkilatı Çin, Moğol, Roma ve Avrupa ordularını etkilemiştir. Onlu sistem, savaş teknikleri, ceket ve pantolon kullanımı, üzengi kullanımı, silah, et konservesi vb. alanlarda bu etki görülmüştür.


Devlet Yönetimi konu anlatımı için tıklayınız.