1. ÜNİTE: TÜRKLERDE DEVLET TEŞKİLATI
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI

1. İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı konu anlatımı için tıklayınız.
2. İlk Türk Devletlerinde Türklerde Ordu konu anlatımı için tıklayınız.
3. İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi
a. Kağan konu anlatımı için tıklayınız. Hatun, Tigin ve Diğer Yöneticiler konu anlatımı için tıklayınız.
b. Hükûmet (Ayukı) konu anlatımı için tıklayınız.

c. Kurultay
  • İlk Türk devletlerinde; devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı en üst yönetim organına “kurultay” ya da “toy” denirdi.
  • Her boyun kendine ait küçük bir kurultayı vardı.
  • Kurultaya Kağan başkanlık eder, onun olmadığı zamanlarda ise aygucı başkanlığında toplanırdı.
  • Kurultay üyelerine “toygun” adı verilirdi.
  • Kurultay zamanları şenlik düzenlenerek birlik ve beraberliğin güçlendirilmesi sağlanırdı.
  • “Orun” ve “ülüş” törelerine göre kimin nereye oturacağı bellidir. Kağan’ı yanında Hatun yer alırdı. Sağda vezirler, boy beyleri, komutanlar, sağda memleketin ileri gelenleri ve memurlar otururdu.
  • Kurultay belli zamanlarda (Hunlarda; yılın başında –dinî mahiyette-; ilkbaharda –bağlılık kurultayı da denen bu kurultayda yabancı zümre temsilcileri katılırdı, ülke meseleleri görüşülür, hükümdar tasdik edilir, töre gözden geçirilirdi; sonbaharda –ordu teftiş edilir, savaş kararları görüşülürdü Çin’in harman zamanı olması bunda etkilidir-) toplanmakla beraber savaş, barış, göç, isyan gibi bazı olağanüstü durumlarda da toplanabilirdi.
  • Kurultayın aldığı kararlar genellikle bağlayıcıdır. Kağan alınan karara uymazsa ortaya çıkan sonuçlardan sorumlu tutulurdu.
  • Kurultaya katılan boy beyinin halk tarafından seçilmesi yönetimde halkın etkisini göstermektedir.
  • Kurultay’ın, hükümdarın kararını kabul etmediği de görülmüştür. Köktürklerde Bilge Kağan’ın şehrin surlarla çevrilmesi ve Budizm’e geçiş kararının reddedilmesi gibi.
  • Kurultay, üyelerinin temsili niteliğinin olması, kanun yapma, hakan seçme ve hakanı denetleme, gerekirse azletme gücü bulunması demokratik bir nitelik taşıdığını göstermektedir.
  • Kurultay’ın yanısıra danışma meclisi olan “keneş” adı verilen meclis de bulunmaktaydı.