H. ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Konu öncesinde buraya tıklayarak Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasına giriş yapabilirsiniz.

1. Dış Politikadaki Gelişmeler

a. Türkiye'nin Milletler Cemiyetine (Cemiyet-i Akvam) Girişi (18 Temmuz 1932) konu anlatımı için tıklayınız.
b. Balkan Antantı (9 Şubat 1934) konu anlatımı için tıklayınız.

c. Montreux (Montrö) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)

  • Lozan Antlaşması'nda hâlledilemeyen meselelerden biri de Boğazlar meselesiydi. 24 Temmuz 1923 Lozan Boğazlar Sözleşmesiyle; Türkiye, o günkü şartlar altında Boğazlar Bölgesi'nin silahtan arındırılması ve geçişin denetlenmesi işinin "Uluslararası Boğazlar Komisyonu"na bırakılmasını kabul etmek zorunda kalmıştı.
  • Türkiye, 1930'lara İtalya'nın Doğu Akdeniz ile Balkanlar üzerindeki yayılmacı emellerinden dolayı stratejik öneme sahip Boğazlar'ın güvenliğini sağlamak için konuyu ilk kez Mayıs 1933'te "Londra Silahsızlanma Konferansı"nda gündeme getirdi.
  • İtalya'nın, 1935'te Habeşistan'a saldırması ve On iki Ada'yı silahlandırmaya başlaması, Almanya'nın Ren Bölgesi'ne yeniden asker sevk etmesi ve Locarno Anlaşmalarına son vermesi Türkiye'yi, Boğazlar Sözleşmesi'nin değiştirilmesi konusunda harekete geçirdi.
  • Türkiye, Sovyetler Birliği ve Balkan Paktı üyesi devletlerinin desteğini aldı. Pakta üye olmayan Bulgaristan, Türkiye'nin Boğazlarla ilgili girişiminin Nöyyi Antlaşması'nın silahtan arındırma ile ilgili hükümlerinin değiştirmesine yol açabileceğini düşünerek tepki göstermedi. İtalya'nın Akdeniz'deki emellerini bilen İngiltere bu girişimi olumlu karşıladı. Asya'da genişleme çabası içinde olan Japonya da konuya ilgisiz kaldı. Bu durumda Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin imzacılarından sadece İtalya, Akdeniz'deki emellerinden dolayı bu sözleşmenin değiştirilmesine karşı çıkabilirdi.
  • Türkiye, bunun üzerine yeni bir Boğazlar Rejimini ortaya koymak üzere bir Konferans toplanmasını istedi. Devletlerin (İtalya dışında) olumlu tutumları üzerine 1923 Lozan Boğazlar Sözleşmesi'ni değiştirmek üzere, 22 Haziran 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde bir konferans toplandı.
  • Türkiye, Avustralya, İngiltere, Bulgaristan, Fransa, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya'nın katıldığı Montrö Boğazlar Konferansı'nda 20 Temmuzda Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
  • Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile "Boğazlar Komisyonu" kaldırılıp Boğazlar'da Türk egemenliğini ve kontrolünü esas alan bir düzenleme yapıldı. Boğazlar'da barış zamanında ya da Türkiye'nin savaşa girmediği durumlarda ticaret gemilerinin serbestçe geçişine izin verildi. Savaş gemilerinin geçişi konusunda Türkiye'ye önceden bilgi verilmesi şartı getirildi. Türkiye'nin yer almadığı herhangi bir savaş durumunda savaşın içinde olan devletlerin savaş gemilerinin boğazdan geçişi yasaklandı. Türkiye içinde bulunduğu bir savaş ya da güvenliğini tehdit eden bir durum karşısında Boğazlar üzerinde tam yetki elde etti. Türkiye ile savaş hâlinde olmayan devletlerin ticaret gemilerine kontrollü olarak geçiş hakkı verildi.

d. Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) konu anlatımı için tıklayınız.
e. Hatay Meselesi ve Hatay'ın Anavatana Katılması (30 Haziran 1939) konu anlatımı için tıklayınız.