C – OSMANLI KLASİK DÖNEM DEVLET TEŞKİLATI

1. Osmanlı Devlet Anlayışı
  • Osmanlı devlet teşkilatı; eski Türk devlet tecrübeleri, İslamiyetin getirdiği kültürel değerleri ve fethedilen yelerdeki geleneksel uygulamaları dönemin koşullarına uygun olarak geliştirmeleri ile oluşturulmuştur. Türk unsurunun etkisi her zaman görülmüştür.
  • Osmanlılar Türkiye Selçukluları ve İlhanlılara bağlı bir uc beyliği statüsünde bulundukları için teşkilat yapısında bunlardan etkilenmişlerdir. Bunda, Türkiye Selçuklu Devleti'nde görev yapmış devlet adamlarının idari alanlarda istihdam edilmesi de etkili olmuştur.
  • İlk Türk devletlerindeki adil yönetim, Türk cihan hâkimiyeti ülküsü ve kanun üstünlüğü anlayışı ile Osmanlı Devleti'nde de devam ettirilmiştir. Bu anlayış "devleti ebet müddet" (devletin sonsuza kadar yaşatılması), "nizamı alem" (anlam itibarı ile dünya düzeni olan bu anlayışta asıl amaç Osmanlı ülkesindeki kamu düzenini sağlamaktır) ve "kanunu kadim" (kamu hukukunun herşeyin üstünde tutulması) esasları ile süreklilik kazanmıştır.
  • Osmanlı sultanları, nizamı alemin sürekliliğini sağlamak için halkın adaletli yönetilmesini ve memuriyetlerin ehline verilmesini ön şart olarak görmüşlerdir. Bu, cihan devleti hâline gelen Osmanlı Devletindeki bütün unsurların Osmanlı Devletini benimsemesine ve zaman içinde kendilerini "Osmanlı" olarak ifade etmelerine neden olmuştur.
  • İlk Türk devletlerinde olduğu gibi adaletin sağlanmasını devletin kanunlara göre yönetilmesine bağlayan Osmanlılar, “örfi kurallar”ı kanunlaştırmıştır. Fatih Kanunnamesi örfi hukuk yazılı hale getirilmiş; devletin işleyişinde memurların statü ve yerleri belirlenmiş, devlet-toplum, devlet-fert arasındaki ilişkileri düzenleyen kanunlar meydana getirilmiştir.
  • İlk Türk-lslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı Devleti de bünyesinde her türlü inanç sistemine anlayış gösteren bir yapıya sahiptir. Devlet içindeki gayrimüslimler din, mezhep, vicdan özgürlüğü yanında kendi kültürlerini cemaat sistemleri içinde yaşatma hakkına da sahip olmuşlardır. Fatih Sultan Mehmet, Rum, Yahudi ve Ermenilerin devletin müdahalesi olmaksızın kendi dinî kuruluşlarını tesisetmelerine müsaade etmiştir. Ancak sahip olunan hak ve ayrıcalıkların, devletin genel yapısına ve işleyişine yansıtılmasına izin verilmemiştir.
  • Osmanlı Devleti'nde güçlü bir “merkezî otorite” tesis edilmiştir. Özel mülkiyet sınırlandırılmış, kentler, zanaatlar ve ticaret yakından denetlenmiştir. Ayrıca zaman zaman insan, mal ve servet sayımları yapılmış ve sonuçları "tahrir defteri"ne (yazım defteri) kaydedilmiştir.
  • 16. Yüzyıldan itibaren mutlak-monarşik-teokratik; son zamanlarda ise meşrutiyet sistemi geldiği söylenir.

2. Merkez Teşkilatı
a. Hükümdar konu anlatımı için tıklayınız.
b. Saray konu anlatımı için tıklayınız.
c. Divan-ı Humayun konu anlatımı için tıklayınız.