C – OSMANLI KLASİK DÖNEM DEVLET TEŞKİLATI

1. Osmanlı Devlet Anlayışı konu anlatımı için tıklayınız.
2. Merkez Teşkilatı
a. Hükümdar konu anlatımı için tıklayınız.

b. Saray
  • Osmanlı Devleti'nde saray, Türk-İslam devletlerinde olduğu gibi hem padişahın özel hayatının geçtiği evi hem de devlet işlerinin yürütüldüğü merkezdi.
  • Klasik dönemde Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezi “Enderun” (devletin ihtiyaç duyduğu kadroları yetiştiren okuldur), “Birun” (devlet işlerinin yürütüldüğü b) ve “Harem” (Padişahın ailesinin bulunduğu bölümdür, aynı zamanda kadınların eğitim gördüğü bir okuldur)’den oluşmaktaydı.
  • Enderun ve Birunu birbirine bağlayan, padişahın devlet işlerini görüştüğü, törenleri izleyip, elçileri kabul ettiği bölüme “Bab’üs-Sade” denilmiştir.
  • Osmanlı Devleti'nde yönetici sınıf “seyfiye” ( yönetim ve askerlik; başında sadrazam), “ilmiye” (adalet ve eğitim;şeyhüislam-kadıasker) ve sonraki dönemlerde “kalemiye” (yazışmalar-mali işler)den oluşuyordu.
  • Yönetim konusunda önemli görevleri olan seyfiye devşirme kökenli kişilerden oluşuyordu. (gulam sisteminin bazı farklarla uygulanması)
  • “Devşirme sistemi”, Hristiyan kökenli çocukları eğitmeleri ve onları hem askerî hem de idari alanda istihdam edilmek üzere yetiştirilmesidir.
  • Devşirme usulü uygulanırkan dikkat edilen kurallar: Özellikle Rumeli'deki Hristiyan köy ve kasabalarında uygulanırdı. Devşirme kanununa göre görevli memurlarca 8-20 yaşları arasında kırk haneden bir kişi alınırdı. Tek çocuklu ailelerin çocukları alınmazdı. Aile şeceresine dikkat edilerek alınan bu çocuklarla ilgili her türlü bilgi defterlere kaydedilirdi. Osmanlı padişahları bu şekilde yetenekli kişileri seçerek sadece kendilerine bağlı askerî ve bürokrat bir sınıf oluşturmayı amaçlardı.
  • Devşirme sistemine göre alınan çocuklar Anadolu'daki Türk ailelerinin yanına gönderilerek Türk-İslam kültürüne göre yetiştirilirlerdi. Daha sonra bir kısmı eğitilmek üzere küçük saraylara, diğerleri de Acemioğlanlar Ocağı'na gönderilirlerdi. Saraylara gönderilen çocuklar gerekli eğitimi aldıktan sonra seçime tabi tutulur, bir kısmı Topkapı Sarayı'na diğerleri kapıkulu süvari ve silahtar bölüklerine yerleştirilirdi. Topkapı Sarayı'nda eğitimlerini tamamlayanlar merkezde ve taşrada önemli mevkilerde görevlendirilirdi.
  • Eyaletlerde görev alan beylerbeyi, sancakbeyi ve vezir rütbesindeki devşirmeler haremde eğitim alan cariyelerle evlendirilirdi. Böylece bu yöneticilerin eyaletlerde yerli büyük ailelerin kızlarıyla evlenmeleri önlenerek merkezî otorite korunur ve taşradaki adil yönetimin sürekliliği sağlanırdı.
  • Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında devlet idaresinde ön planda olan Türk kökenli vezir ve beyler, Veziriazam Çandarlı Halil Paşa'dan sonra bu özelliklerini kaybetmiş yerlerini devşirmeden yetişen devlet adamlarının almıştır.


c. Divan-ı Humayun konu anlatımı için tıklayınız.