Yeni Türk Devleti'nin İlk Anayasası (20 Ocak 1921)
(Teşkilat-ı Esasiye Kanunu)

* Bir devletin dayandığı temel esasları ve devlet kuruluşlarını işleyişini gösteren belgeye Anayasa denir.TBMM ile yeni bir devlet kurulduğu için yeni bir anayasaya da ihtiyaç duyulmuştur.

* 20 Ocak 1921'de TBMM'nin kabul ettiği Teşkılat-ı Esasi Kanunu, yeni Türk Devleti'nin ilk anayasasıdır.

* Yeni anayasa, dağılan ve yok olan Osmanlı İmparatorluğu yerine, yeni bir devletin kurulduğunu hukuki yönden belirten ve ortaya koyan bir belgedir.

NOT: I. İnönü Zaferi, yeni anayasa için uygun bir ortam oluşturmuştur.

İlk Anayasanın Başlıca Özellikleri
1.TBMM'nin olağanüstü şartlarda hızlı kara alma ve etkinliğini artırma amacıyla hazırlandığı için 24 maddelik özet bir anayasadır.

2. "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir." ilkesini getirmiştir.

3. Yasama,yürütme ve yargı yetkilerinin TBMM'de toplanmıştır. (güçler birliği ilkesi)

4. TBMM, yargı yetkisini, İstiklal Mahkemeleri'nin kurulmasıyla başlamıştır.

NOT: Güçler birliğinin amacı, devlet işlerini daha çabuk ve kolay yürütmek, alınan kararları millete mal ederek TBMM'yi milletin tek ve gerçek temsilcisi haline getirmektir.

5. Türkiye Devleti, TBMM tarafından yönetilir ve hükümeti "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti" adını alır. ( Yönetimle ilgili yetkiler TBMM'de toplanmıştır.)

6. Seçimler 2 yılda bir yapılır. TBMM, süresi dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

7. Şeriat hükümlerinin uygulanması, savaş ve barışa karar verilmesi, seçimlerin yapılması gibi yetkiler TBMM'ye aittir. (Şeriatla ilgileri yetkilerin de meclise bırakılması, anayasanın laik olmadığını gösterir.)

8. TBMM Hükümeti, ülkeyi seçtiği vekillerle yönetir. TBMM Başkanı, hükümetin de başkanı (başbakan) dır. (Meclis Hükümeti Sistemi)

9. Bakanlar Kurulu, içlerinden birini hükümet başkanı (başbakan) seçer. (Günümüzde bu uygulama yoktur.)

NOT 1: 1921 Anayasası'na göre bütün güç ve yetkilerin kaynağı millettir. Meclis, milletin tek vekili olduğundan dolayı, en isabetli kararları derhal alıp uygulamıştır. Şartların ağırlığı nedeniyle vatandaşların temel hak ve özgürlükleri bu anayasayla düzenlenmemiştir.

NOT 2: 1921 Anayasası, tek meclis, meclis üstünlüğü, milli egemenlik ve güçler birliği ilkelerini içermektedir. Osmanlı Anayasası'nın (Kanunuesasi) , 1921 Anayasası ile çelişmeyen hükümleri de 1924 Anayasası'na kadar yürürlükte kalmıştır.



KAYNAKÇA: SINAV 11.SINIF T.C.İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK HER DERSE HER KONUYA ÖZEL DERGİ Sayı 1