MEDRESELER..

Medrese; basit tanımı ile islami bilgilerin verildiği öğretim kurumlarıdır.Bu kurumlar da daha sonraları dini ilimlerin yanı sıra akli (pozitif) bilimlerinden verilmeye başlanmştır.Ancak her zaman esas alınan ve önemsenen dini ilimler olmuştur.Medreselerde ders verenlere müderris öğrencilerine ise softa(suhte) adı verilirdi. Müderrislerin yardımcılarına muid denirdi.Medrese mezunları ulema olarak adladırılır. ve yeni mesleklerine geçiş için mülazımlık(staj) yaprlardı. Kurum olarak Orta Çağ medreselerinin ortaya çıkması genellikle Melikşah döenminde Selçuklu idari sistemi içerisinde kabul edilmektedir 11.yüzyıl başlarında Gazneli Sultan Mahmut döneminde 4 medresenin ismi bilinmektedir.Bunlardan biri olan 1028 tarihli Arslan Cazim Külliyesindeki medrese bir yana bırakılırsa son yıllarda yapılan kazılarda ortaya çıkartılan Karahanlıların Semerkant'taki Şah Zinde Mahalesindeki I.İbrahim Medresesi (1064) en eski örneklerinden biridir. Bu medresenin günümüze ulaşan vakfiyesine göre ( Vakfiyesi bilinen ilk medrese) öğrencilerine burs veriliyordu. Tarihi kaynaklara göre külliyeden (toplu binalardan) ayrı ilk medrese Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'in kendi adını taşıyan Nişabur'daki (1046) medresesidir. Bağdat,Tus, Isfahan,Herat,Belh medreselerinin yapım tarihi 1067 olarak kabul edilmiştir.

Nizamiye Medreseleri: Büyük Selçuklu Veziri Nizamımülmülk'ün ilkini 1066 tarihinde Bağdat'ta açmış olduğu medreselerdir.İslam dünyasının ilk üniversiteleri olarak kabul edilen bu kurumlar daha sonraki Beylikler, Türkiye Selçukluları ve Osmanlı medreselerine örnek teşkil etmiştir.

Nizamiye Medreselerinin açılış amaçları;

* Sunni din alimi yetiştirmek ve Şii propagandasına (Batınilerin faaliyelerine) düşünce alanında karşı koymak
* Yoksul ve yetenekli öğrencileri okutup topluma kazandırmak
* Selçuklu bürokrasisi için memur yetiştirmek
* İslamiyete yeni geçen göçebe Türk toplumlarını yeni dinlerini tanıtacak din adamı yetiştirmek

Nizamiye medreseleri örnek alınarak Suriye bölgesinde ilk medrese girişimleri Artukoğulları eliyle başlatılmış ancak bu bölgede ilk medreseler Zengiler Atabeyliği döneminde inşa edilmiştir.

Anadolu'da ise ilk medreseler Danışmentliler tarafından 1151-52 tarihli Tokat- Yağıbasan ve 1157-58 tarihli Niksar-Yağıbasan olarak yapılan medreseler olmuştur.

KAYNAKÇA: Bilfen Yayıncılık 9.Sınıf Tarih Soru Bankası Kitabında Yer Alan "MEDRESELER" yazısı.(Ara Altun (1988) "Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahtarları İçin Bir Özet" adlı eserin, s.41 s.80-81-82 düzenlenerek yararlanılmıştır).