Araştırma:Nusret Karaca

Osmanlı Devletinde ilk öğretimi veren "Mahalle Mektepleri" (sıbyan mektepleri) olmuştur. Ancak bu eğitim zorunlu değildi.Bu mektepler hem erkek hem de kız çocuklarına açıktı.Eğitim din bilgileri esasına göre düzenlenmiş olup, eğitim verenler ise genellikle çevrede bulunan cami ve mescid imamları, müezzinleriydi. Ayrıca Kur'an -ı Kerimi ezbere bilen,az çok okuma yazma bilen hafız kadınlar da eğitim verenler arasındaydı. Çocuklar eğitimlerini buluğ çağına kadar sürdürürlerdi. Kolaylıkla gidip gelme olması için her mahallede bir mektep vardı.O yüzden halk arasında genellikle "Mahalle Mektebi" olarak bilinirdi.


Sıbyan Mektepleri, Sıbyan Sabi'nin çoğulu olup "çocuklar " anlamına gelir. Bir çoğu taş binalar olarak bilinen bu mektepler "Taş Mektep" olarak da bilinirdi ve tek bir odadan ve hoca'dan oluşurdu. Eğitim haftada 6 gündü.

Osmanlı Devleti'nde kız çocuklarının bu mektepleri pek tamamlandığı söylenemez. Ailelerinin bunda etkisi çok olmuştur.
Fatih Sultan Mehmet dönemi'nde Sıbyan mekteplerinde eğitim vereceklerin medreselerde eğitim almış olmalarını zorunlu tutulmuştur.
....
Tanzimat Dönemi'nde Osmanlı Eğitiminde yenilik hareketleri ve çıkan Nizamname ile(1869 Maarif Nezaret-i Nizamnamesi)Sıbyan Mekteplerinde yaş kızlarda 6-12 ve zorunlu olmuş,(erkekler 7-11)belirlenen yerlerde de Kız Rüştiyeleri açılması kararlaştırılmıştır.Böylelikle kızlar için sıbyan mektebinden alınma nedeni olan bir üst derece mektep olmama durumu ortadan kaldırılmıştır.
....
Osmanlı Devleti'nde kızlar için meslek edindirme yolu'nda ilk adımlardan biri de yine Tazminat dönemindeki ebelik ve öğretmenlik mesleklerine yönelik çalışmalar ve açılan eğitim kurumlardır.
....
Bu arada Padişah kızları,devlet üst düzey yönetiminde görevli Vezir,Paşa kızları özel olarak tutulan mürebbiyelerden başta Fransızca,Müzik olmak üzere dersler alırken,azınlık kızları kendi okullarında ve batılı ölçülerinde eğitim almışlardır.(*)
...
"Artık seni ayaklarımızın altına almıyoruz.Bizi ezemeyeceksin hain tembellik(atalet).
Evet,şimdiye kadar ezildik,ezildk ve bu ezildiğimizin başlıca sebebi de hep maişetimizin(geçim) yalnız erkekler tarafından te'min olunmasıdır.Eğer biz de çalışmış olsak,eğer biz de kazansak o zaman bu kadar aciz olmayız."(Aziz Haydar)
.....
Not:
Osmanlı kadınları ilerleyen dönemlerde Sanay-i Nefise Mektebi'nde yaratıcılıklarını göstermişler, Tıp Eğitimi ve değişik dallarda eğitim almışlar ve zamanla T.C.içerisinde günümüze kadar toplumumuzda çeşitli alanlarda çalışma hayatının içinde olmuşlar ve olmaktadırlar.


(*)Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı(Doç.Dr.Tiğinçe Oktar) Aziz Haydar(Kadınlığın Bir Hatvesi Daha) Kadınlar Dünyası-Sayı 152..1914...S.4.
Tuttuğum notlar,Eğt.Enst.notlarım,dinlediklerim-okuduklarım,Web siteleri.