ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE (MÖ. 2000- MÖ.600)

HİTİTLER MÖ.2000-MÖ.700) = Frigler son verdi.

• Hitit tarihi üç kısımda incelenir.
* Eski Krallık (MÖ.1800 –1400)
* Yeni Krallık (MÖ.1400-1200)
* Geç Hitit Şehir Devletleri (MÖ.1200-700)

• Anadolu’ya Kafkasya üzerinden MÖ.2000 ‘de geldikleri sanılmaktadır. Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinden etkilenmişlerdir.

Yer: Orta Anadolu, Kızılırmak kıvrımında Kapadokya Bölgesi
Başkent: Hattuşaş (Boğazköy)

Özellikleri :
• Anadolu’da siyasal birliği sağlayarak, merkezi otoriteyi güçlendiren ilk devlettir. (Önceleri Feodaldi =Küçük Krallıklar )
• Anallar ile ilk tarih yazıcılığını başlattılar.(Olaylar, Anal denilen yıllıklara yazılır ve yıl sonunda tanrılara sunulurdu.= Objektif tarih yazıcılığı)
• Pankuş denilen tarihte ki ilk danışma meclisini kurdular. (Kralı denetleyen, yetkilerini kısıtlayan ve kral seçiminde rolü olan bir meclistir.) Hititlerin Meşruti özelliği...
• Kendilerine ait ilk Hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Tarihin ilk yazılı ant. nı yapmışlardır.MÖ.1280 Kadeş Ant.
• Yazılıkaya ve İvriz Kabartmaları Hititlere aittir.

Devlet Yönetimi:
* Devletin başında , baş rahip, baş yargıç, baş komutan unvanlarını taşıyan krallar bulunurdu.
* Hitit soylularından oluşan Pankuş adlı danışma meclisi ülke sorunlarını kralla birlikte çözümlerdi. Yeryüzündeki en eski “Meşruti “devlet özelliğini kazandırır.
* Hititlerde “Tavananna” adı verilen kraliçe yönetimde söz sahibi idi. Dini törenlere katılır,kral mühürlerinde adları bulunur, elçi kabul ederdi. Bu durum kadına değeri gösterir.
*Medeni kanunun ilk örnekleri görülür.(Resmi nikah)
*Düzenli ve devamlı orduları yoktu. Ücretli askerleri vardı .Savaş zamanı silahlı herkes savaşa katılırdı. Askerlerin çoğu “yaya” idi. Savaş arabaları kullandılar.

Din ve İnanış :
*Çok tanrılı bir inanışları vardı. Anadolu’ya bu dönemde “BİN TANRI İLİ “ denirdi.(Hitit dinindeki bu hoşgörü , yerli toplumlar üzerindeki egemenliklerini kolaylaştırmıştır.)
*Kral, baş rahip olarak,bayramlarda, dini törenlerde töreni yönetirdi.
*Dini inanışlarda temizlik esastı. Tanrılarına temizlikle ulaşacaklarına inanırlardı.
*En büyük tanrıları Gök tanrısı Teşup, karısı Hepat güven tanrıçasıdır. Tanrıları insan gibi düşünür,fakat ölümsüz olduğuna inanırlardı. Tanrılara hesap verme korkuları vardı. Anallar böyle çıkmıştır.

Sosyal Hayat ve Hukuk :
*Halk hürler ve köleler olarak ayrılırdı.
*Kölelere verilen yasalar ve haklarda insani değerler hakimdir. İlk çağ topluluklarında, kölelere mülkiyet hakkı tanıyan tek toplum Hititlerdir. Köleler bedel ödeyerek hür olabiliyorlardı.
*Hititlerin en önemli özelliği, “İnsan Haklarına” önem vermeleridir. Özgür kadınla evlenebilirlerdi. Köleler yarım insan sayıldığı için , yasalarda yarı yarıya uygulanıyordu.
*Medeni ve ceza Hukuku gelişmiştir. Ceza yasası yumuşak olup, fidye esasına dayalı idi.
*Ölüm cezası daha çok krala ve devlete karşı işlenen suçlar için uygulanırdı.
*İlk veraset yasasını Telepuniş hazırladı.

İktisadi Hayat:
*Tarım ve hayvancılık önemliydi. Topraklar tanrının ve kralın sayılıyordu.İşleme hakkı halkta idi. İlk Tımar sistemi uygulandı.Buna Hititlerde “Şahhan” deniliyordu.

Yazı ,Dil ve Edebiyat :
• İki çeşit yazı kullandılar.
*Sümerlerin Çivi Yazısı
* Hititlerin Hiyeroglif Yazısı
• Edebiyatları dini niteliklidir. Mezopotamya’dan etkilendiler.
• Sistematik tarih yazıcılığının ilk örneklerini verdiler . Anal (Yıllıklar) kronolojik sıra ile yazılmıştır.

Bilim ve Sanat :
• Mezopotamya’nın etkisi vardır. Heykelcilik ve kabartmacılık gelişmiştir.
* Yazılıkaya Kabartmaları * İvriz Kabartmaları

FRİGLER : (MÖ. 800- MÖ. 676) = Kafkaslardan gelen Kimmerler yıktı.

Kurulduğu Yer : Sakarya bölgesi(Batı ve orta Anadolu’da hakim)
Başkentleri : Gordion (Polatlı ) Balkanlar üzerinden geldiler.
Özellikleri : Tarıma önem vermişlerdir. (Öküz öldüren, saban kıranın cezası ölümdür.)

Devlet Yönetimi : Krallıkla yönetiliyordu. Krallarına Midas ve Gordios derlerdi.

Din ve İnanış :*Çok tanrılı bir inanışları vardı. Ziraat inançlarına yansımıştı.” Kibele” toprak ve bereket tanrıçasıdır.
• Ölüm sonrası hayata inandıkları için, ölülerine kaya mezarlar yapmışlardır.
( Midas Mezarı)

Sanat: Yunan ve Hitit etkisi görülür. Kabartmalar vardır. Tiftik kılından “Tapates “ denilen halı ve kilimleriyle ünlüdür.

LİDYA UYGARLIĞI: (MÖ. 687 – MÖ. 547 ) = Persler yıktı.

Yer: Batı Anadolu (Gediz – Menderes Bölgesi)
Başkent: SARD (Manisa –Salihli )
Özellikleri :
• Ekonomilerinin temeli ticarete dayanır. Ticaretin gelişmesi sonucunda mübadele (değiş- tokuş ) sistemi yetersiz kalınca tarihte ilk defa PARA kullanılmıştır.
• Efes’ten başlayarak, Lidya başkenti SARD’a ,oradan Asur kentleri SUS ve NİNOVA’ya kadar uzanan “KRAL YOLU”nu ticarete açtılar. Doğu -Batı ticaretinin gelişmesine yol açmıştır.
• Tüccarların mallarını korumak için devlet güvencesi verildi. Böylece tarihte ilk kez sigortacılığı başlattılar.
• Lidyalılar, ticarete önem vermişler , fakat askerliği yeteri kadar önemsememeleri , vatan savunmasını ihmal etmelerine sebep olmuş. Ordularını ücretli askerlerden kurmuşlardır.
• Persler son vermişlerdir.

İYON UYGARLIĞI (MÖ. 1000 – MÖ.546 ) =Persler yıktı.

Yer: Efes,Milet, İzmir bölgesinde , Dor istilasından kaçan Akalar kurdu.
Özellikleri:
• Siyasi birlik kuramadılar. 12 Şehir Devletleri vardı. (Efes,Milet,Foça,İzmir )
• Denizciliğe önem vermişlerdir. Anadolu ticaretinde , Lidyalıların hakimiyeti, İyonları Akdeniz ve Karadeniz’de ticaret kolonileri kurmaya yöneltmiştir.(Kolonicilikte Fenikelilerden etkilenmişlerdir.)
• İyon şehir devletleri, demokratik yönetimin ilk örneklerini oluşturmuşlardır. Özgür Düşünce ortamının gelişmiş olması , bilim ve uygarlıkta ileri bir düzeye ulaşmalarına sebep olmuştur.
• Fenike alfabesini alarak , Yunanlılara geçmesinde etkili oldular.
• Homeros’un İlyada ve Odessa destanları önemlidir.
• Çok tanrılı bir inançları vardı. Ölüm sonrası bir hayata inanmazlardı
• Çok tanrılı bir inançları vardı. Ölüm sonrası bir hayata inanmazlardı.
• Doğu medeniyetini, Ege havzasına taşıdılar.

İyonya, Anadolu’da bir kültür ve uygarlık merkezi olmuştur. Bunun sebepleri ;
* Özgür düşüncenin varlığı,felsefede ve bilimsel gelişmelerde ileri düzeye ulaşmalarında etkili olmuştur.
* Doğu-Batı Uygarlıklarının kesiştiği bölgede yaşıyor olmaları ve ticaret yolu ile kültür alışverişi içinde olmaları
* Dini inanışlarının baskıcı olmayışı ve dünyevi olması da araştırma yapmaya engel olmayışı
* Topraklarının zenginliği
* Kolonileri sayesinde, dünyayı tanıdılar, diğer kültürlerden yararlandılar.(Fenike medeniyetini, kolonileri ile batıya taşıdılar. Foçalılar, Fransa ve İspanya’ya dek yayıldılar.)
*Medeniyetin gelişimi için yeterli sermayeye sahip olmaları

• Bu dönem bilginleri; Ksenefon = Coğrafya Diyojen-Heraklit = Felsefe
Hipokrat = Tıp Pisagor = Matematik
Heredot = Tarih Tales = Matematik, Gökbilim,
• Mimaride İyon nizamı adı verilen yapı tarzını oluşturdular.(Efes’teki Artemis Tapınağı)

Yıkılışları: Perslerce zayıflatıldılar ve yıkıldılar. Perslerin ,İyonya’yı ele geçirmesi ve İyonya’nın uygarlık ürünlerini tahrip etmesi Makedonya kralı Büyük İskender’i kızdırır. Bunun üzerine, Asya seferine çıkan Büyük İskender Perslere son verir ve Helenizm Uygarlığını kurar.

URARTU UYGARLIĞI: (MÖ.900 - MÖ. 600 ) Medler son verdi.

Yer:Doğu Anadolu’da Van gölü çevresinde kuruldular.
Başkent: Tuşpa (Van)

Devlet Yönetimi: Krallıkla yönetiliyorlardı. Kralların yetkileri çok genişti.

Din ve İnanış: * Çok tanrılı inanışları vardı. En büyük tanrıları savaş tanrısı “Haldi “idi.
* Krallar icraatlarını tanrıları adına yaparlardı. Ahiret İnançları vardı. “Oda Mezarları” yapmışlardı.

Ekonomi: Tarım, hayvancılık ve maden işlemeciliğine dayanır. Su mimarisi gelişmiştir.(Suni göller, su kanalları açmışlardır.= Van’a 80 km. uzaklıktan kanallarla su getirmişlerdir.)

Yazı:Çivi ve Hiyeroglif yazısını kullandılar.

UYARI: *Doğu Anadolu’da kalkan görevi yapmışlardır. Asurlulara karşı Anadolu’yu korudular. Urartular, Asurluların siyasi rakibi idi.
* Bu devrin, devlet yönetiminin ortak özelliği idare şeklinin mutlak monarşi olmasıdır. (İyonlar hariç)