AYASOFYA EFSANELERİ...AYASOFYA ve NİKA İHTİLALİ HAKKINDA


(Nusret Karaca/Tarih Araştırmaları)



AYASOFYA'DAKİ SIR DOLU TABUT



Tarih öğretmeni olmamın yanı sıra,edebiyat dünyası ile içice olmam,yazıya,şiire merakım,İstanbul da Haliç gibi tarihi bir semtte yetişmek,İstanbul un sokaklarını arşınlamam bana bu kentte ayrı bir "merak" uyandırdı.Çocukluğumuzdan beri gördüğümüz ,gezdiğimiz mekanlarla ilgili , duyduğumuz efsaneler...Bunlardan biri de Ayasofya daki sır Dolu Tabut efsanesi

....

İstanbul da Ayasofya' nın giriş kapısı üzerindeki madeni,uzun bir cisimle ilgili.İşte o cismin bir Tabut olduğu halk arasında yaygın bir efsanedir.

...

Ünlü Bizans Kraliçesi Theodora mezara gömüldükten sonra bedeninin yılanlar tarafından yenileceği korkusuna kapıl-

mış.Bu Tabut onun için yapılsa da yılanlar yine de tabutu delip bedenini yemişler.

.....

Bir başka efsaneye göre ise bu Tabut içinde ceset,Kızkule-

si nde yılan sokması sonucu ölen kıza aittir.Kızın babası kı-

zını yılanlardan korumak için cesedi buraya gömdürmüş dede yılanlar burada da kıza rahat vermeyip delerek tabutu delmeyi başarmışlar.

...

AYASOFYA TERLER DİREK EFSANESİ



Ayasofya da bulunan Terler Direk'e ilişkin efsaneler bilinir.En çok ise şu efsane anlatılır...

Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettikten sonra,Ayasofya camiye çevrilir.İş bitince Hızır Aleyhi selam camiyi gezerken mihrabın kıbleye dönük olmadığını görmüş.Bunun üzerine Terler Direk kaidesine parmağını sokarak binayı kıbleye doğru döndürmüş.Halk arasındaki inanışa göre Terler Direkteki delik Hızır Aleyhiselam a ait olduğuna inanılan parmağın açtığı deliktir.

...

AYASOFYA'nın YAPILIŞ EFSANESİ



İmparator Jüstinianus,Ayasofya'nın yapımı için dönemin önemli mimarları'ndan sunulan hiç bir projeyi beğenmemiş.Proje konusu rüyalarına kadar girmiş.Bir gece rüyasında nur yüzlü bir ihtiyar görmüş.Elinde bir resim varmış.Justinianus"Keşke bu resim bende olsaydı da aynısını topraklarımda yaptırsaydım "diye düşünmüş.O.an da adam resmi İmparator'a uzatmış ve"Şuraya bir kilise yaptır ve adını Ayasofya koy

"demiş.Justianius ertesi gün cağırdığı bir mimarın elinde rüyasındaki kilise resmini görünce şaşırmış.Meğer ihtiyar adam mimarın da rüyasına girmiş.Bunun üzerine Ayasofya'nın yapım işine girişilmiş.

...

AYASOFYA KUBBE EFSANESİ



Daha önceki yazılarımda da da belirtmiştim.İstanbul'da büyüyüp,oranın her semtinin dokusunu duyumsamamak,semtlerini,mahallelerini,sokaklarını solumamak ve onu tarihiyle,coğrafyasıyla,efsaneleriyle öğrenmemek,İstanbul'u solumamak,duyumsamamak onu anlamamak, doyasıya yaşamamak ,birilerinden dinlememek,okumamak,

ve yazmamak mümkün mü! Hele Golden Horn'da(Altın Boynuz) ve Khalkedon'da,

Pera'da bir çok Bosphorus anlatıları ve

söyleşilerine katılıp yeni ufuklara yelken açınca... Sultanahmet'te,Saraçhane'de,Bayezid'te ki tarihi sahaflardaki kitapların sayfaları arasında gezinip yolculuklara çıkınca....

.....

1453 yılında Sultan II.Mehmed İstanbul'u fethettikten sonra da anlatılan bir çok efsane arasındadır Ayasofya Kubbe Efsanesi...

....

Peygamber Efendimizin doğduğu gece'de İstanbul'da

çok şiddetli bir deprem olur,şehir oldukça hasar görür.Ayasofya'nın da bu depremde kubbesi büyük zarar görür.Onarım başlar ancak Kubbe bir türlü yerine oturtulamaz.Bunun üzerine Abdal (+) kılığına giren Hızır Aleyhiselam rahiplere bir öneride bulunur.Rahipler bunu dikkate alırlar ve de daha çocuk olan Peygamber Efendimiz'in tükrüğünden alıp zemzem suyu ve Kabe toprağıyla beraber İstanbul'a dönerler.Harca bunu katıp kubbe'nin onarımına katarlar ve Kubbe yerine tutturulur.(*)

....

(+)Abdal:Arapça "Bedel"kelimesinin çoğulu.Tasavvufta manevi açıdan yüksek mertebeye ulaşan kişi.Doğaüstü güçlere ,yeteneklere sahip olduğuna inanılan kişi(Doğu inanışına göre),İyi niyetki,kötülükleri bağışlsyan,sahip oldukları şeyleri başkalarıyla paylaşan,halk arasında gezen,devrin en salih ( Dinin buyruklarına göre hareket eden-uygun-yakışır-iyi..)müslümanları....



(*)İ.B.B. Kültür A.Ş,Kitaplığımda sakladığım notlarım,Söyleşi,panel ve tarih toplantılarından duyduklarım,Anı dinletileri,Gezi broşürlerim,Haliç ve Tarihi Yarımada,Sultanahmet,Yerebatan Sarayı,Ayasofya gezi araştırmalarım.Efsane İstanbul(Seyyar 2007),2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Projesi Yayınları.İstanbul Kültür Atlası.(Cultural Atlas of İstanbul) 2003,Emin Oktay,Lise notlarım.



(×)YAZI TARİHLERİ: 3 Şubat 2015(AyasofyaTerler Direk Efsanesi),27 Mayıs 20

15 (Ayasofya Sır Dolu Tabut Efsanesi),18 Şubat 2018(Ayasofya Kubbe Efsa

nesi),

Not:Bu yazılar Tarih.Portalı için o tarihlerde yazılmıştır.

....

Ayasofa Hakkında (2003)

....

22 Temmuz 2020(Ayasofya'nın Yapılış Efsanesi)

...

(+)AYASOFYA(Kutsal Hikmet/İlahi Hikmet/Kutsal Bilgelik) HAKKINDA KISACA



II.Konstantinos tarafından 15 Ekim 360 tarihinde Tanrı'ya adanır.Megalo Eklessia(Büyük Kilise) olarak bilinir.

532 yılında "NİKA İHTİLALİ"(**) sırasında yanar.I.Justinianus zamanında yeniden yaptırılarak 27 Ocak 537'de yeniden ibadete açılır.Ayasofya yapımında Anadolu'daki Artemis Tapınağı olmak üzere bazı pagan tapınaklarının da sütunları kullanılır ve bütün Akdeniz ülkeleri'nden malzemeler getirilir.

Mimarları olarak Trallesli(Aydın olan

Antemius ve Miletli İzidor'dur.İnşaatta her gün 10.000 usta ve işçi çalıştırılır.

En zor günlerini Latin istilası sırasında yaşar.1344 depreminde zarar görür.Fetih ile II.Mehmed(Fatih)döneminde camiye, 1934 yılında ise müzeye dönüştürülen Ayasofya 25 Temmuz 2020 tarihi itibariyle cami olarak müslümanlara yeniden ibadete açılır.Dünya Kültür Mirası Ayasofya eskiden olduğu gibi her ulus ve kesimin ziyaretine açık olacak.

....

(**) NİKA İHTİLALİ



Bizans..Konstantinopolis..İstanbul ve AT MEYDANI..HİPODROM



Romadaki benzerleri gibi inşa edilen ve 30.000 ile 50.000 seyirci kapasiteli Hipodrom .(.Sultanahmet )tarihte MAVİLER İle YEŞİLLERİN çok sayıdaki at yarışlarına sahne olmuş.Maviler siyasal olarak tutucu ve gelenekçiydi.Roma'nın yönetimin elinde tutan kesimi temsil ederken Yeşiller ise ticaret ve zanaatle uğraşan kesimi temsil ediyorlardı. Daha önceleri Beyazlar takımı Mavilere,Kırmızılar'da Yeşillere katılmışlardı.Böylece yarışlar iki takım arasında yapılıyordu.İki takımın rekabeti İmparatorun işine geliyor ve muhalefetin güçlenmemesi kendi iktidarını sağlamlaştırıyordu.Ayrıca Mavilerle Yeşillerin Hristiyanlığı yorumlamaları da farklıydı.

Ancak 532 yılında güçler birleşti ve NİKA(Zafer)çığlıkları ihtilale dönüştü Ayasofya Katedrali hasar gördü..İmparator Justinuanus bu ayaklanmadan eşi Thedora'nın ve Generalinin soğukkanlılığı ve kararlılığıyla kurtuldu.Ayaklananlar Hipodrom'da sıkıştırıldılar ve kılıçtan geçirildiler.Ayasofya ise daha sonra yeniden inşa edildi.(*)

..

(*)T.T.K,Uygarlıklar Tarihi(2014),İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Etkinlikleri(Broşür,Söyleşi,Tarih Sohbetleri,Eğitim Enstitüsü Notlarım)