Orhun Göktürk Yazıtlarının Okunması

(Nusret Karaca / Tarih Araştırmaları)


...


8.y.y.da Kutluk (II.Göktürk) Devleti zamanında Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk adına dikilen "Orhun Yazıtları" ilk kez Danimarkalı bir Dilbilimci olan Vilhelm Thomsen tarafından okunmuştur. Yazılar Yulug Tigin'e aittir.


Thomsen 15 Aralık 1893 te Kopenhag Bilimleri Akademisi'nde Orhun ve Yenisey Yazıtlarında kullanılan "RUNİK" yazıyı çözümlediğini duyurur. W Radlof ise bu konudaki eserinin ilk kısmını 1894, ikinci kısmı 1895'te yayımlar. Aceleye gelen bu eser okuma ve açıklama yanlışlarıyla doludur. Vilhelm Thomsen ise aceleci davranmayarak bu yazıtın yayınını 1896 da gerçekleştirir.

Orhun Yazıtları, Türkiye'de ilk kez Necip Asım tarafından 1924 yılında yayımlanmıştır. Hüseyin Namık Orkun ise 2.kez yayımlayan olmuştur. Orkun bu çalışmasında Thomsen'in yayınını örnek almış Kaşgarlı Mahmud'un sözlüğünden yararlanmıştır.


1941 yılında Macar Türkolog Nemeth,Orhun Yazıtları'nda geçen pekiyi anlaşılmayan iki cümleyi açıklayan bir makale yayımlamıştır.


1974 yılında Fransız Türkolog Louis Bazin'in.12 Hayvanlı Türk Takvimi üzerine 800 sayfalık bir araştırması yayımlanmıştır.

1983'te Osman.F.Sertkaya yazıtlarda sıkça geçen bir deyim hakkında araştırma yayımlamıştır (*).


(*) Tekin,Talat Orhon Yazıtları,TDK Yayınları.(S.6-11kısaltılmış),Uygarlıklar Tarihi 2014 (Tarih Vakfı Yayınları II.S.51) Seçbir, Eğt.Enst.Notları.