Haliç Kıyısında Bir Semt "Sütlüce"


(Nusret Karaca)
...
Ben Haliç'in Çocuğuyum
Eyüp'te büyüdüm
Sütlüce'den Balat'a
Sandallarla ben geçtim
...
Yukardaki dizeler "Ben Haliç" , "Ben
Haliç'in Çocuğuyum", "Bir Tadımlık Haliç" adlı kitaplarımdaki şiirlerimden bir bölüm yalnızca....
Çocukluğumun, ilk delikanlılık ve de ilk öğretmenlik günlerimin HALİÇ'i!
Kıyılarında, mahalle ve sokaklarında yaşanmışlıklar!
Şimdi bu pandemi dönemi kısıtlama günlerinde elimde kağıt, kalem kıyılarında yine bir yolculuğa çıkıyorum...
Bu kez Sütlüce'deyim. Arkadaşlarımın çalıştığı eski mezbaha ve ben uykuluk ikram edilen 'an' ları yaşıyorum. Bir ara da Sadrazam Mahmut'un yerine düşüyor yolum. Hasköy Orta Okulu'na giderken sanki süt kokuları yayılıyor burnuma tarihin derinliklerinden. Biraz yaşanmışlıklardan, biraz notlarımdan, biraz da kaynaklardan bir şeyler harmanlayıveriyorum!...
Ve öylesine birkaç satır dökülüyor önümdeki kağıda...
Sütlüce deyim!
...
SÜTLÜCE
...
Bir rivayete göre Bizans döneminde Galata taraflarında küçük inek ahırlarının bulunduğu ve şehrin süt ihtiyacının karşılayan bu yerleşim yeri "Galatea" olarak anılır. Bizans kaynaklarında "Galatiani",Rumca'da "Galate" diye geçen bu ad "Süt" anlamına gelir.
Skarlatos'a göre VI. leon döneminde burada "Süt Manastırı" adlı ibadethane yapılmış ve buraya "Sütlüçeşme" denmiş.
Bir başka rivayete göre de Sütlüce kelimesinin, Haliç kıyısından Bademlik mevkiine setler halinde yükselen bir arazi yapısı nedeniyle mahalleye "Setlice" dendiği bunun zamanla "Sütlüce"ye dönüştüğü söylenir.
...


İnciciyan "Galatea"adının burada kadınların sütünü çoğaltan bir ayazmadan geldiğini belirtir. Evliya Çelebi'de Acem dilinde "Kend-şir,Arapça'da "Rabıta'i Leben" denildiğinden söz eder!
Sütlüce Bizans döneminde yazlık saray, manastır ve ayazmalar dışında pek tercih edilmez. Bölgenin asıl gelişimi 16.y.y.da Osmanlı Dönemi’nde başlar. Mesire ve sayfiye yerleri, kıyılarında ise yalılarla gözde bir yer haline gelir. Evliya Çelebi Sütlüce'yi şirin bir kasaba olarak tanımlar. Sütlüce'den kara yolu ile Hasköy ve Kasımpaşa'ya ile ulaşılabilirken Eyüp Sultan'a sandallarla geçilir (Sığlık olduğu için büyük gemilerin geçememesi nedeniyle). Bu ulaşım yakın zamana kadar sürer. Köprü ve Haliç'in temizlenmesi sonrası" Haliç Vapurları "Haliç iskeleleri seferlerine başlar.
Şimdilerde kayıklar yine turistik amaçlı kullanılıyor. Ancak kıyı düzenlemeleri ve ray çalışmaları nedeniyle bir dönem ara verildi.
...
Osmanlı döneminde Sütlüce'de önceden yapılan manastır ve kiliseler dışında Karaağaç'tan Hasköy'e kadar 2 cami, 3 mescit, 7 tekke, 1 karakol binası, 2 iskele, 1 kışla, 10 çeşme, 1 kahvehane,1 kilise, 1 şapel,1 sinagog, 2 sıbyan mektebi, 1 Müslüman mezarlığı,5 türbe,1 Ermeni mezarlığı,1 nanazgah,50 dükkan, tuğla hamam ve mezbahane yapılmış. 1972 yılında köprü inşaatı sonrası sınırlar daralınca burada 1 camii,1 mescit,1 hamam,1 karakol binası, 3 Müslüman mezarlığı,1 tekke,3 türbe,1 kütüphane binası,5 çeşme kalmış durumda. Mezbahane binası da 23 Temmuz 1998 de kısmen yıkılıp ,aslı korunarak yerine şimdiki "Kongre ve Kültür Sarayı" inşa edildi.
...




Şimdilerde, temizlenen ve çevresi yeniden düzenlenen Haliç kıyısında
Sütlüce bambaşka bir görüntüye bürünse de tarihi dokusu ile sizleri yine tarihin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıkarıyor. Tıpkı benim bugün yaptığım gibi! Khalkedon'dan Golden Horn' a yolculuk! Haliç bu! Altınboynuz!
Sizi bir yeriyle muhakkak çağırıyor ve çekiyor!...
Yüreğimden dilime dökülen bir iki dize ile....
Gel de kıyılarında dolaşma!


"Martılarla gönderiyorum yüreğimi sizlere/Gözyaşları mı da Haliç'e" (N.K./Bir Tadımlık Haliç) (*)
...
(*)Kentimİstanbul / İ.B.B.Kültür A.Ş.(2003),
İstanbul'un Semtleri, S.Faruk Göncüoğlu, Ben Haliç(Nusret Karaca)
Evliya Çelebi Seyahatnamesi
Reşat Ekrem Koçu (Bostancı Defterleri)
Mithat Sertoğlu (Sütlüce...Hayat Tarih Mart 1967)
Kömürcüyan (İstanbul Tarihi/17.y.y.İstanbul), Semtinde dinlediklerim, tuttuğum notlar
(×)Araştırma çalışmamdan kısaltılmış bir özettir.