FRANSIZ ASKERİ ELBİSESİ ALTINDAKİ ERMENİLERİN
MARAŞ'TA HALKA YAPTIKLARI ZULÜM

Maraş'ta İngilizlerin yerini alan Fransız askerlerinin hemen tamamına yakınını Ermenilerin oluşturduğu,bunların çarşıda Müslüman kadınların
peçelerini açarak saldırıda bulunmaları üzerine halkın mukavemet gösterdiği, ayrıca halka başka hakaretlerde de bulundukları; Müslümanların elinde
bulunan silah ve cephanenin toplanması hususunda Ermenilerin Fransız kumandanlığını teşvik ettiği; Maraş'a Fransız askeri nâmıyla her kafilede üçer
beşer yüz Ermeni gelerek toplandıkları gibi Zeytun Ermenilerininde silahlandırıldığı; Maraş'a giren Fransız askerlerini Ermenilerin "yaşasın Ermenistan" nidalarıyla karşıladıkları, bir kısım Ermeninin de sokakta Müslümanlara rastgele ateş açarak, Türklerin millî değerlerine hakaret ettiklerinin sağlam bir şekilde araştırılarak tesbit edildiği.

19 S. 1338 (13. XI. 1919)

Bâb-ı Âlî Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiyye Müdîriyeti Dârende Kâ’im- i makâmlığı'nın 11 Teşrîn-i Sânî [1]335 târîhli tahrîrâtı sûretidir:

Mar‘aş'da zuhûru istihbâr kılınan hâdisâtın kazâ ahâlîsince heyecân-âmiz bir vaz‘iyyetde oldukları kazâya muvâsalat-ı âcizîde görülmesi üzerine sükûn ve i‘tidâllerini muhâfaza içün nesâyihde bulunulmuş ve mes’ele bir mübâlağadan ibâret olduğu tefhîm edilmiş ancak mezkûr mes’elenin esâsını yakından anlamak çâresine tevessül edilmesi tavsiye edilmiş ve bunun üzerine mütehayyizân-ı mahalliyye tarafından tertîb ve Mar‘aş'a gönderilüp bu kerre avdet eden adam-ı mahsûsdan alınan ma‘lumât ber-vech-i zîr arzolunur. Mar‘aş'daki İngiliz askerlerini mübâdele eden Fransız askerleri içinde kırk
Cezayirli Müslim üç bin râddesinde Ermeni olup Mar‘aş'a vürûdlarından bir gün sonra müsâfirlikden hânesine avdet eden yüzü peçeli bir İslâm kadınına Fransız askeri ünvânı altındaki Ermenilerden bir kaçı ta‘arruz ve daha peçeli gezecek misiniz? Serbest olunuz, sözleriyle yüzündeki nikâbı kaldırıldığı ve şu hâli müşâhede eden ahâlî-i müslimeden bir kaç zât tarafından men‘ ve tarafeynce edilen müdâfa‘a ve müsâdeme netîcesinde Fransız askerlerinden birisi cerh ve ertesi günü eser-i cerhden vefât etdiği ve İslâmlardan ikisi mecrûh düşdüğü ve bir hafta sonra da bir polis ile ahâlîden bir şahsın şehîd edildiği ve İslâmlar yedindeki esliha ve cebhânenin toplatdırılması husûsu Ermeniler tarafından Fransız kumandanı nezdinde teşebbüsâtda bulunulduğundan bu sebeble Mar‘aş ahâlîsi umûmiyetle silâh be-dest olarak ufak bir ta‘arruzla netîcesinde vehâmet kesbedecek bir i‘tişâş-ı dâhilî zuhûruna her an mecbûrî muntazır bulundukları ve ileri gelenlerinden bir kaç zâtın da firâren Elbistan'a ilticâ eyledikleri ve etrâfdan pey-der-pey Mar‘aş'a Fransız askeri nâmıyla her kâfilede üçer beşer yüz Ermeni gelerek ictimâ‘ ve kuvvetlerini tezyîd eylemekde olduğu ve Fransızlar tarafından Mar‘aş kal‘asıyla Yarbaşı'ndaki Katolik kilisesi, tahkîm ve Zeytun ahâlîsi teslîh edilmekde olduğu ve ahâlî-i İslâmiyye, vilâyetimizden kuvve-i mu‘âvene intizâr eylemekde oldukları alınan bir
varaka-i mahremâneden ve giden adamdan başkaca alınan îzâhdan anlaşılmış ve ma‘a-mâ-fih şu hâl-i esef-iştimâl kazâ-yı âcizî ahâlîsinin hissiyât-ı dîniyyelerini rencîde etmesinden ve bu bâbda muzâheret ve mu‘âvenete ihtiyâc görüldüğü takdîrde bütün mevcûdiyetleriyle mâlen ve bedenen âmâde bulundukları berây-ı ma‘lûmât ma‘rûzdur. Ol-bâbda.

Bâb-ı Âlî Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiyye Müdîriyeti Dârende Kâ’im-i makâmlığı'nın 13 Teşrîn-i Sânî [1]335 târîhli tahrîrâtı sûretidir:

Mütekaddem 11 Teşrîn-i Sânî [1]335 târîhli arîza-i husûsiyye-i çâkerâneme zeyldir. Mar‘aş'da İngiliz askerlerini mübâdele etmek üzre dört makineli tüfengle Mar‘aş'a dâhil olan Fransız askerlerini Mar‘aş Ermenileri ellerinde bayraklar ve müzeyyen elbiseleri lâbis oldukları hâlde istikbâl ve şehr içerisinde "Yaşasın Kilikya Ermenistan, kör olsun çekemeyenler" diye nümâyişlerde bulundukları ve ferdâsı günü beş Ermeni Fransız askeri kıyâfetinde hükûmete giderek jandarma nevbetcisinden umûmhâneler nerede, defterleri nerede bulunduklarının kendilerine gösterilmelerini teklîf eylemeleri üzerine nevbetciler tarafından keyfiyet Mar‘aş Jandarma Kumandanlığı'na ma‘lûmât verilerek kumandan tarafından merkûmûnun hükûmetden tardedildiği ve bunun üzerine Ermeniler çarşı derûnuna girerek simidci dükkânından simid alup Türklerin yedikleri bunlar mıdır?" diyerek ayaklar altına alup çiğnemekle tahkîrâtda bulundukları ve aynı günde Fransız istihbârât Ermeni zâbiti hükûmete gelerek keşîde edilen Osmanlı sancağının indirilmesini musırran teklîf etmesi ve diğer beş nefer Ermeninin de rastgeldikleri ahâlî-i İslâmiyyeye ve polis ve jandarmalara ta‘arruz ve tecâvüzâtla darba kıyâm eylemeleri üzerine vukû‘ bulan mudârebe ve müsâdemeye iştirâk eden jandarmalıkdan müsta‘fî Çakmakçı Sa‘îd'in kurşunla cerh ve eser-i cerhden müte’essiren şehîden vefât eylediği ve jandarmanın mecrûh ve kendilerinden de bir maktûl düşdüğü ve Ermeni askerleri tertîbât ve kuvvetlerini tezyîde çalışdıkları gönderilen adam-ı mahsûsun ifâdesinden anlaşıldığı berây-ı ma‘lûmât ma‘rûzdur. Ol bâbda.

Aslına mutâbıkdır
Mühür
BOA. HR. SYS. 2543- 5/27,

devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/991/40.PDF