MİNYATÜR SANATI

El yazması kitapların görsel bir dille de anlatılması için bir çok uygarlıklarda minyatür sanatı görülür. Bizanslılarda, Araplarda, Hindistan’da,Türklerde de Uygurlulardan başlayarak (Mani dini zamanından) Gazneliler’de,Selçuklularda, Timur döneminde, Osmanlılar da minyatür sanatının olduğu görülür.

Minyatürlerde görülen bazı özellikler:

1- Minyatürler (duvara asılacak) resim olarak değil, konu açıklamak için(illüstrasyon) çizilirler.
2- Işık - gölge ve perspektif gibi teknik konular minyatürlerde görülmez.
3- Tarihsel olayları anlatan minyatürler belgesel birer özellik taşırlar.
4- Canlı - cansız varlıkların kalıplaşmış biçimleri vardır.(stilize edilmiş olarak)
5- Önemli kişiler, olaylar daha ön planda ve büyükçe çizilirler.
6- Minyatürlerde, aynı mekanda bulunan cisimler farklı bakış açılarından görülmüşçesine çizilebilirler.

OSMANLI MİNYATÜR SANATI
a)Fatih Dönemi
Topkapı sarayında Fatih albümü diye bilinen kitapta "Siyah Kalem" adındaki
nakkaşın minyatürleri vardır. Türkistan dan gelme bu nakkaşın sanatında eski Uygur minyatürlerinin izleri görülür.İtalya dan sanatçılar getirtilmiş (Matteo di Pasti, Constanzio di Ferrara, Gentile Bellini) ve portreler yaptırılmıştır.
Nakkaş Sinan Bey'de İtalya ya gönderilmiştir. Özellikle "Gül Koklayan Fatih"portreleri ile tanınmıştır. Fatih döneminin en tanınmış nakkaşıdır. Rönesans resimlerini tanımasına karşın minyatürün geleneksel özelliklerinden kurtulamaz.
b)Kanuni Dönemi: Sarayda iki grup nakkaş bulunur; Nakkaşı Rum ve Nakkaşı İran.
Minyatürlerde doğulu etkiler görülür.

Bu dönemin en önemli nakkaşları Nigari ve Matrakçı Nasuh’tur.

- Nigari (Haydar Reis): Daha çok yapmış olduğu portrelerle tanınır.Minyatürlerindeki figürler koyu bir fon üzerine yapılmıştır.
● Kanuni, Barbaros ve II. Selim portreleri.

- Matrakçı Nasuh: Osmanlı ordusunun uğradığı önemli kentlerin topografik görünümlerini çizmiştir.
● Diyarbakır, Bağdat…

B – KLASİK DÖNEM: II. Selim – III. Murat (16. yüzyılın ikinci yarısı)
Bu dönemin en tanınmış sanatçısı Nakkaş Osman’dır. Minyatürlerde doğu etkisi (İran) gözlemlenmez. Osmanlı minyatürleri kendi üslubunu yaratmıştır.

Nakkaş Osman’ın yapıtları: Sürname (II. Murat’ın şehzadelerinin sünnet düğünü), Silsilename, Hünername, Şehinşahname (II. Murat’ın saltanat yılları), Yavuz Portresi.

● 17. yüzyılda, Nakkaş Hasan, Kalender ve Nakşi gibi önemli sanatçılar görülür. Canlı renkler ve gerçekçi bir ifade kullanmışlardır.


C – LALE DEVRİ (18. yüzyıl)
Osmanlı minyatürleri, Lale Devri ile son parlak dönemini yaşar.Bu dönemin en önemli sanatçısı Nakkaş Levni’dir. Özellikle kadın figürleri ile tanınır. Bir yandan minyatürün geleneksel kurallarını sürdürür, bir yandan da çizgisel bir üslupla derinlik duygusunu vermeye yönelir. Minyatürlerindeki figürlerde batı resminin etkileri görülür.18. yy sonunda Osmanlı resmine batı etkisinin girmesi ve sonraları matbaanın kullanılmasıyla, minyatür önemini yitirir.

* Yavuz Sultan Selim’in Memlük sultanı Tomanbay ile ikisini gösteren tablo 1989 ekim ayında, dünya kamuoyuna tanıtıldı. Tablo, 16. yy Avrupa ressamlarınca yapılmıştır. (1 Ekim 1989 Cumhuriyet Dergi.)

NİZAMİ ÇUBUK Hoca'ya teşekkür ederiz...