OSMANLI DUVAR ÇİNİLERİ VE SERAMİKLERİ(ÇİNİ KAPLAR)

● Osmanlı çinilerinin yapıldığı en önemli merkez İznik’tir.

Duvar çinileri, mimari dekorasyonda kullanılırlar. Çoğunlukla iç mekanda görülmesine karşın, dış cephe ve minarelerde de görülür. (İran İslam sanatlarında ise dış cephe ve kubbeler tamamen çinilerle kaplıdır.)
Sırlı tuğla, çini mozaik, çini pano ve çini levha biçiminde uygulanırlar.

A) Selçuklular Dönemi (13. yy): Egemen renk, Turkuaz’dır. (firuze).
Turkuaz’ın yanı sıra, açık maviden laciverte kadar değişik tonlar uygulanmıştır. Süslemelerde genellikle keskin köşeli geometrik bezemeler kullanılmıştır. Stilize yaprak motifi “Rumi”ler de görülür. Selçuklu çinilerinde en önemli gelişme ise Kubad Abad sarayında insan ve hayvan figürlerinin uygulanmasıdır.

Örnekler; Konya - Karatay medresesi, İnce Minare medresesi, Sırçalı medrese.
* Beylikler döneminde çini sanatında duraklama görülür.

B) Erken Osmanlı Dönemi (15-16 yy): Renklerde mavi (turkuaz), beyaz ve sarı ağırlıklıdır. Geometrik bezemelerin yanı sıra bitki ve çiçek motifleri de görülmeye başlanır.

Örnekler; Bursa – Yeşil Türbe Camii. İstanbul – Çinili Köşk.

C) Klasik Osmanlı Çinileri (16. yy II.yarısı): Bu dönemde renkler çoğalmıştır; turkuaz, beyaz, yeşil, mor ve özellikle kabarık mercan kırmızısı.
Motiflerde, doğal biçimli çiçekler ve yapraklar kullanılır.(gül, sümbül, lale, bahardalı...) Hatai ve rumiler de yer alır.

● Çinilerin sırları çok parlaktır.

Örnekler; Edirne – Selimiye Camii, İstanbul – Süleymaniye, Rüstempaşa Camileri. Topkapı Harem Dairesi çinileri…

D) 17. Yüzyıl Çinileri: Bu dönemde mercan kırmızısı kaybolur ve yerini soluk kırmızı alır. Turkuaz ve yeşil, egemen renklerdir. Geometrik bezemeler, selvi ağaçları, hatai ve rumilerle yapılmış motifler ile çiçekler görülür. Pano biçimindeki düzenlemeler yaygınlaşır. Ancak çinilerdeki parlaklık giderek kaybolur.

Örnek; Sultanahmet Camii (20143 parça.)

18. yy başlarında mimari dekorasyonda, batı etkisiyle boyalı süslemelerin yaygınlaşması çini sanatının önemini azaltır; İznik çini ocakları da birer birer kapanır. 17. yüzyılda İznik çini ve seramik kapları önemini yitirmeye başlamıştır.
Giderek Kütahya önem kazanmaya başlar, günümüzde de en önemli çiniyapım merkezi Kütahya’dır.

E)Çanakkale İşi Seramikler (18. yy): Kırmızı hamurludur. Sıraltı tekniği ile yapılmışlardır. Desenleri kaba çizgilerle çizilmiştir. Özellikle 19. yy örneklerinde yelkenli gemi veya mimari yapı çizimleri bu grup seramikleriçin karakteristik motiflerdir.

ÇİNİ KAPLAR (SERAMİKLER)

Pişmiş toprak malzemeden yapılan her türlü işin genel adı seramiktir(keramik).Seramik kapların yer değiştirmesi kolay olduğu için, bu eserler genellikle bulundukları yer adıyla anılmışlardır. Oysa Osmanlı seramiklerinin en önemli çini / seramik yapım merkezi İznik’tir.1990 yılı, İznik çinilerini anma ve tanıtma yılı olarak düzenlenmiştir.

Türk Çini Kaplarının Tarihsel Gelişmesi:

a) Selçuklu Seramik Kapları: Genellikle sıraltı yöntemiyle yapılmışlardır.Turkuaz sıraltına, lacivert / mor bezemeler işlenmiştir. Rumiler, geometrik süslemeler ve stilize bitki motifleri kullanılmıştır.


b) İznik Çini Kapları:
I – Milet işi seramikler: İlk Osmanlı seramikleri olarak bilinir. 14. – 15. yüzyılda görülür. Kırmızı hamurlu, beyaz astarlı ve sıraltı yöntemi ile yapılırlar. Lacivert ve mor renkli bezemeler barındırırlar. Milet’te bulunduğu için bu adla anılırlar.

II – Mavi – beyaz seramikler: 15. yüzyıldan 16. yüzyıl ortasına değin görülürler. Beyaz hamurludurlar. Motiflerde turkuaz mavi ve beyaz kullanılır.

-Eski Kütahya işleri: Seramik kapların ortasında ve kenar süslemelerinde hatai ve rumiler kullanılmıştır.

-Haliç İşi: Seramik kapların tüm yüzeylerinde ince spiral dallar ve dallar üzerindeki küçük çiçeklerden oluşan bezemeler vardır.

III – Şam İşi Seramikler: 16. yüzyıl ortasında görülür. Doğal biçimli çiçek motifleri kullanılmıştır. Lale, sümbül gibi çiçekler tabakların orta zemininde irice işlenmişlerdir. Kenarlarda Çin bulutları ve balık pulu motifleri vardır. Renkler soluk ve mattır. Mor ve zeytin yeşili karakteristik renklerdir.

IV – Rodos İşi Seramikler: 16. yüzyılın ikinci yarısında görülür. Desenler doğal biçimlidir. Renkler çoğalmıştır. Canlı ve parlak renkler kullanılmıştır. Mercan kırmızısı en karakteristik renktir. Desenler siyah konturlarla belirlenmiştir ve yerleştirilmesi Şam işi seramiklere benzer.”Desenler siyah konturlarla belirlenmiştir.

NİZAMİ ÇUBUK Hoca'ya teşekkür ederiz...