TÜRK SERAMİK SANATI

Seramik; Pişmiş topraktan yapılmış kap kacaklara denir.

SELÇUKLU SERAMİKLERİ; Bunlar genellikle firuze sıraltı siyah bezemeli (fincan, bardak, kâse ve kandil gibi) çini kaplardır. Dekor olarak rumi, polmet, lotus geometrik süslemeler çok stilist bitki motifleri görülür.

MİLET İÇİ SERAMİKLER; Osmanlıların 14.-15. yy.da yaptığı kırmızı hamurlu beyaz astar üzerine lacivert ve morun egemen olduğu serbest bir bezeme çalışması gösteren sıraltı seramikleri bugün ilk Osmanlı seramikleri olarak bilinmektedir. Bu grup seramikler ilk olarak millette bulunduğundan millet içi olarak anılmaktadır.

MAVİ BEYAZ SERAMİKLER; 15.yy.da ortaya çıkan beyaz hamurdan mavi beyaz seramikler 1.Eski Kütahya işleri 2.Haliç işleri olarak adlandırılırlar.

1.ESKİ KÜTAHYA İŞLERİ; Bunlarda Rumiler asıl dekoru oluştururlar.

2.HALİÇ İŞİ; İnce spiral dallar üzerinde küçük çiçeklerden oluşan bezemeleri vardır.(Bu iki grupta 16. yy. ortamına kadar görülürler.)

ŞAM İŞİ; 16. yy ortalarında natüralist çiçek motifleri daha mat ve soluk renklerle bu seramiklere işlenmiştir. Lale, gül, sümbül gibi çiçeklerin zeminin büyük kısmını doldurduğu bu iki desenli seramiklerde soluk renk ve zeytin yeşili karakteristik renklerdir.

RODOS İŞİ; (16. yy yarısı)Bunlar siyah kontur içinde lacivert, koyu yeşil, firuze, beyaz, mercan kırmızısı gibi renklerle natüralist çiçek bezemeleri bu seramiklerin başlıca özelliğidir.(yukarıda saydığımız çinilerin hepside İznik’te üretilmiştir.)17. yy’da İznik çini ve seramikte önemini yitirmiş, yerini Kütahya’ya bırakmıştır.

ÇANAKKALE İŞLERİ; (18. yy) Kırmızı hamurla ve sıraltı tekniğindeki bu seramiklerin bezemeleri oldukça kaba çizgilerle ve serbest elle çizilmiştir.19. yy örneklerinde görülen yelkenli gemi veya mimari motifler bu grup seramik için karakteristiktir.

Türk Çini ve Seramik Sanatı

Duvar Çinileri

Çini: Duvar süslemeleriyle kullanılan üzeri sırlanmış, pişirilmiş toprak levhalardır.

13.yy Selçuklu Çinileri: Selçuklu mimarisinin en zengin dekorlarını oluşturan çinilerde egemen renkler: firuze, lacivert, siyah ve kahverengidir. Çinilerde geometrik şekiller, Rumiler, yıldız örgü motifleriyle, yer yer insan, hayvan ve kuş figürleri göze çarpar.
Örnekler: Beyşehir Kubad Abad Sarayı çinileri, Konya Karatay Medresesi çinileri, Konya Sırçalı Medrese

Erken Dönem Osmanlı Çinileri (15.yy-16.yy başları)

Bu dönem çinileriyle İran’da Timur devri çinileri arasında benzerlik görülür. Renk olarak ilk defa mavi beyaz kullanılmaya başlanır. Giderek sarı renkte çok kullanılmaya başlanır.
Örnekler: Bursa Yeşil Cami ve Türbesi Çinileri, Bursa Muradiye Türbelerinin Çinileri, İstanbul Çinili Köşk Çinileri.

Klasik Dönem Osmanlı Çinileri (16.yy-2.yarısı)

Bu dönemde çinilerde sırlar çok parlak olup, tatlı yeşil, beyaz, firuze, mavi ve yeni ortaya çıkan kabarık mercan kırmızısı çok kullanılan renkler olmuştur. Genellikle doğal biçimli çiçek ve yaprak (şakayık, narçiçeği, gül, lale, sümbül) motiflerinden oluşmuş süslemeleri vardır.
Örnekler: İstanbul Süleymaniye, İstanbul Rüstem Paşa Cami, Topkapı Sarayı Harem dairesinde Altın Yol Çinileri

17.yy Çini Sanatı

Geometrik yıldır şekilleri yeniden görülmeye başlanır. Mercan kırmızısı kaybolmuş yerine soluk bir kırmızı gelmiştir. Mavi ve yeşil (renk) asıl renk olup ancak lale ve karanfillerde kırmızı vardır.
Örnekler: Topkapı Sarayı 1.Ahmet Kütüphanesi Çinileri, İstanbul Sultan Ahmet Cami Çinileri (20143 parça).

17.yy sonu ve 18. yy başında Batı etkisinde (Barok ve Rokoko gibi) gelinen mimaride daha çok boyalı dekoratif malzemelerin kullanılması çininin iç dekorasyon malzemesi olma özelliğini azaltmıştır.

Duvar çinileri: Mimari dekorasyon sağlamak için hazırlanan üzeri sırla pişmiş toprak levhalara denir.
Mozaik, Levha veya Pano biçiminde yerleştirilirler.

SELÇUKLULARDA: Renk olarak füme ve patlıcan moru biçim olarak da geometrik benzemeler görülür. Rumiler insan ve hayvan motifleri de kullanmıştır.
Konya Karatay ve Sırçalı Medrese, Kubad Abad Sarayı

BEYLİKLER: Çinicilerde bu dönemde duraklamalar görülür.

ERKEN OSMANLI(15-16.yy): Renk olarak mavi, beyaz ve sarı renk kullanılır. Geometrik
bezemelerin yanı sıra bitkisel motifler de kullanılmıştır.
Bursa Yeşilcami ve Turbe, Muradiye Cami

KLASİK OSMANLI(16. yy’ın II yarısı): Renk olarak tatlı yeşil, beyaz, firuze ve mavinin yanı sıra bu dönemin en belirgin rengi Mercan Kırmızısı’ dır.
Doğal biçimli çiçek ve yaprak(gül,lale,sümbül...) motifler kullanılmıştır. Çinilerin sırları çok parlaktır.
ÖRNEK:

17. yy: Bu dönemde mercan kırmızısı kaybolur.Yerini soluk kırmızı alır.Mavi ve yeşil egemen renklerdir.

Geometrik bezemeler selvi ağacı hatayi ve Rumiler motifleri bu dönem karakteristik motifleridir.Büyük pano çiniler yaygınlaşır.

NİZAMİ ÇUBUK Hoca'ya teşekkür ederiz...