XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti Avrupa devletleri ile imzaladığı Karlofça ve İstanbul antlaşmaları ile önemli miktarda toprak kaybına uğrayınca devletin Avrupa’daki itibarı sarsıldı.XVIII.yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri almak için Avusturya,Venedik ve İran ile savaştı.Osmanlı Devleti bu politika doğrultusunda yaptığı savaşlarda istenen amaca ulaşamadı.hatta yeni topraklarda kaybetti.

III. Ahmet Döneminin Siyasal Olayları :

III.Ahmet Edirne Olayı sonucunda tahttan indirilen II.Mustafa’nın yerine padişah oldu.İktidarının ilk dönemlerinde kendisini tahta çıkaran isyancıların istekleri doğrultusunda hareket etmek zorunda kaldı.Fakat zamanla durumunu güçlendirerek yönetimi kontrol altına aldı.

Osmanlı-Rus Savaşı (1711) :
Nedenleri: a) Rusya açısından : Rus Çarı I.(deli) Petro ordu,donanma ve yönetim alanlarında çeşitli yenilikler yaptı;Avrupa devletleriyle ilişkilerini geliştirdi.,kısa sürede Rusya’yı güçlü bir devlet haline getirdi.Bazı politikalar belirleyerek ulaşmaya çalıştı.
 Karadeniz’de etkinliğini arttırmak
 Kırım ve çevresini ele geçirmek
 Kafkasları denetim altına almak
 Lehistan’ı egemenliği altına almak
 Balkanlardaki Ortodoksları himayesine almak
b) Osmanlı açısından :
 Rusya’nın yayılma politikasının büyük bir tehlike haline gelmesi
 İstanbul anlaşması ile kaybedilen yerlerin geri alınmak istenmesi
 Kırım ve Lehistan halklarının Osmanlıdan yardım istemesi
 Osmanlıya sığınan İsveç Kralı XII:Şarl’ın ,Osmanlı Devletini Rusya’ya karşı kışkırtması
 Rus ordularının Osmanlı topraklarına girmesi.
Rusya İstanbul antlaşmasıyla Azak kalesini almış ve Karadeniz’e ilk adımını atmıştı.Şimdi sıra Batlık Denizi istikametinde ilerlemekteydi.Bu nedenli İsveç’le karşı karşıya kaldı.1709 Poltova savaşında Ruslara yenilen İsveç kralı Osmanlı devletine sığınmak zorunda kaldı.İsveç kralını takip eden Ruslar Osmanlı topraklarına saldırdılar.Kırım Hanının da Rusların Osmanlı açısından büyük bir tehlike haline geldiğini bildirmesi üzerine III.Ahmet Rusya’ya savaş açtı.
Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rusları Prut nehri kıyısında kuşattı.Rus ordusunu imha etme şansı yakalandı.Fakat yeniçerilerin isteksizliği yüzünden bu elverişli durumdan gereğince yararlanılamadı.Rusların barış önerisi üzerine taraflar arasında Prut Antlaşması yapıldı(1711).
Antlaşmaya göre : Azak kalesi Osmanlıya geri verilecek
 Rusya Lehistan’ın iç işlerine karışmayacak
 Rusya İstanbul’da elçi bulunduramayacak
 Osmanlı esirleri geri verilecek
 Petro ve ordusu serbest bırakılacak
 İsveç kralı ülkesine serbestçe dönebilecek
Sonuç:
 İstanbul antlaşması iptal edildi.Azak kalesi geri alındı.Toprak kazanmaya yönelik politikanın ilk adımı olumlu bir sonuç verdi.
 Büyük bir devletin yenilebileceği görüldü.Kaybedilen toprakların kurtarılması ümidi arttı.Halkın ve ordunun morali düzeldi.
 Askeri üstünlüğe karşın ,yeterli düzeyde olumlu bir sonuç alınamadı.Sonuç olarak kazançlı,fakat elde edilen başarıya oranla yetersiz bir barış yapıldı.
 Azak kalesi geri alındığı için Rusya Karadeniz’e ulaşma imkanını ve don Nehri üzerindeki ticari avantajlarını kaybetti.

Osmanlı – Venedik ve Avusturya Savaşları ( 1715- 1718) :
Nedenleri:
 Osmanlının Karlofça Antlaşması ile kaybettiği Mora ve Dalmaçya kıyılarını alma isteği
 Venediklilerin Akdeniz’deki Osmanlı gemilerine saldırmaları ve Karadağ’da isyan çıkarmaları
 Venedik baskısına uğrayan Mora halkının Osmanlıdan yardın istemesi
 Rusya’nın Prut’ta yenilmesinin ve Avusturya’nın Avrupa’daki Veraset Savaşlarından yorgun çıkmış olmasının Osmanlı’ya vermiş olduğu cesaret.
Mora Yarımadasını geri almak isteyen Osmanlı Devleti 1715’te Venedik’e savaş açtı.Osmanlı donanması kısa sürede Mora’yı ele geçirdi.Osmanlının Mora’daki başarıları Avusturya’yı rahatsız etti.Karlofça’daki garantörlük vasfını kullanarak Osmanlının aldığı yerleri boşaltmasını istedi.İstekleri kabul edilmeyince savaş açtı.Avusturya’nın savaşa katılmasıyla birlikte ,Silahtar Ali Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Petervaradin’de yenildi.Temeşvar kalesi,Banat yaylası ve Belgrat elden çıkınca Nevşehirli Damat İbrahim Paşa barış istedi.İngiltere ve Hollanda’nın arabuluculuğuyla barış yapıldı.
Pasorofça Antlaşması (1718) :
 Mora Yarımadası Osmanlıda kaldı.
 Kuzey Sırbistan,Belgrat,Banat ve Eflak’ın batısı Avusturya’ya verildi.
 Dalmaçya ve Arnavutluk kıyıları Venedik’e bırakıldı.
Sonuç :
 Toprak kazanma isteği toprak kaybıyla sonuçlandı.
 Karlofça Antlaşmasıyla kaybedilen Mora alındı;fakat Balkanlarda Belgrat gibi önemli bir kale kaybedildi.
 Balkanlarda güç dengesi değişti.Orta Avrupa’daki Osmanlı varlığı tehlikeye düştü.Belgrat’ın elden çıkmasıyla Avusturya’ya Balkanların yolu açıldı.
 Batıda savunma durumuna geçildi.Karlofça’dan sonraki barış süreci kesinlik kazandı.Barış süreci 20 yıl kadar sürdü.
 Avrupa devletlerinin yenilemeyeceği anlaşıldı.Osmanlı aydınının batıya bakışı değişti.Batının askeri ve teknik üstünlüğü kabul edilerek ilk batılılaşma hareketi başlatıldı.Lale Devri yenilikleri başladı.

Osmanlı – İran Savaşları (1722 – 1746 ) :
Nedenleri :
 İran’da iç karışıklıkların çıkması.Sünni-Şii çatışmasının başlaması.Sünnilerin Osmanlıdan yardım istemesi.
 Rusya’nın Kafkasya’yı işgal ederek İran’ın iç işlerine karışması.
 Batı’daki toprak kayıplarının Doğudan telafi edilmek istenmesi.
Rusya ,İran’daki iç karışıklıklardan faydalanmak üzere İran topraklarına girince Osmanlı Devleti de İran sorununa el attı.Taraflar Kafkaslarda karşı karşıya geldiler.Batılı devletlerin aracılığı ile sorun çözümlendi.Rusya ile Osmanlı devleti arasında 1724’te İstanbul Antlaşması yapıldı.Buna göre:
 Osmanlı ,Azerbaycan ve batı İran’ı alacak,
 Rusya Hazar kıyılarını alacaktı.
İran iki devlet arasında yapılan bu antlaşmayı ve paylaşımı kabul etmedi.Osmanlı Devleti tarafından alınan topraklarını geri almak üzere savaş açtı.

Patrona Halil İsyanı ( 1730 ) :
Nedenleri :
 Lale Devrindeki zevk ve eğlence hayatının toplumun tepkisini çekmesi
 Islahatlarla batılılaşma sürecinin başlaması
 Savaşların yenilgi ve toprak kayıplarıyla sonuçlanması
 Devlet giderlerinin ağır vergiler konularak karşılanmaya çalışılması.
 İşsizlik sorunun artması ve genel ekonomik çöküntünün büyümesi.
İran savaşlarının uzaması,yöneticilerin vakitlerini eğlence ile geçirmeleri ve sorunları çözmede yetersiz kalmaları üzerine Patrona Halil önderliğinde bir isyan çıkmasına neden oldu.İsyancıların isteğine uyularak Sadrazam ve bazı devlet adamları görevlerinden alındılar.İsyancılar bununla yetinmeyerek padişah III.Ahmet’i tahtan indirip yerine I. Mahmut’u padişah yaptılar.