Doğu Roma İmparatoru (Ölümü: 565). Justinianus, Roma'nın güçlü dönemlerindeki büyük imparatorlarının en sonuncusudur.
Makedonya'da bir köyde doğdu. Ana dili Latinceydi. İmparator olan amcası 1. Juscnus'un çağrısı üzerine genç yaşta Istanbul'a geldi. Romalı ve Hıristiyan eğitimi gördü. Yaşlanmış olan 1. Justinus adına devleti yönetti. Onun ölümü üzerine imparator oldu (527). Otuz sekiz yıl hükümdarlık yaptı.
Justinianus'un amacı Roma İmparatorluğu'nu yeniden güçlü duruma getirmek ve bütün Hıristiyanlar'ı Ortodoks mezhebin de birleştirmekti. Eşi Teodora'nm devlet işlerinde kendisine büyük yardımları odu. Justinianus ona, "Allah'ın verdiği enaziz eş" diyordu. Başarı kazanmasını sağlayan Belisar ve Narses gibi değerli komutanların Kapadokyalı Jan gibi hukuk bilginleri 4 deneyimli bakanları vardı.
Justinianus, önce İstanbul'da çıkan "Nika ayaklanması"nı bastırdı (532). Bu ayaklarıma sırasında 30 bin kişi öldürüldü. İran'daki Sâsânî Devleti sık sık saldırıca bulunuyordu. Justinianus para vermek koşuluyla Sâsânîlerle barış yaptı. Bundan sonra Batı ülkelerine seferlere başladı. Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı, Genserik'in ölümünden sonra iç karışıklıklar yüzünden güçsüz düşmüştü. Buraya Belisar komutasında bir ordu gönderdi. Belisar bir kaç ay içinde Vandal Krallığı'nı yıktı ve ülkelerini imparatorluğa kattı. Vandallar'ın bağlı bulundukları Arins mezhebini yasaklattı. İtalya'daki Ostrogot Krallığı da karışıklık içindeydi. Arius mezhebinde olan Ostrogotlar'la Katolik Kilisesi'nin arası açıktı. Justinianus İtalya'ya di Belisar komutasmda bir ordu gönderdi Fakat, Ostrogot Seferi uzun sürdü. Sonunda Narses Ostrogotlar'ı yenilgiye uğrattı. İtalya'yı imparatorluğun bir ili haline getirdi (555). Justinianus, daha sonra İspanya'daki Vizigot Krallığı üzerine bir sefer düzenledi. Vizigotlar ülkelerini başarıya savundular. Yalnızca Akdeniz kıyısında bazı şehir ve limanlar alınabildi. Vizigot Krallığı bu seferden sonra da varlığını büyük ölçüde korudu.
Justinianus zamanında sağlanan bu askerî başarılar ülke içinde ise çok pahalıya mal oldu. imparatorluğun ekonomik durumu bozuldu. Orduların Batı seferlerine gönderilmesi nedeniyle Sasâniler ve Tuna boylarından gelen Slav ve Türk akınlarına karşı güç durumlara düşüldü. Alman ülkeler de kısa bir süre sonra elden çıktı.
Zeki, çalışkan, devlet düzenini koruyan ve kanuna büyük önem veren bir devlet adamı olarak tanınan Justinianus, barış zamanlarında eski Roma kanunlarını toplattı ve bunları çağın gereklerine göre yeniden düzenletti. Çevresinde "hiç uyumayan imparator" nâmıyla anılırdı. Bu arada imparatorluğun imarı için de büyük çaba harcadı. İstanbul'daki ünlü Ayasofya Kilisesi onun zamanında yapılmıştır.