Orhun Abideleri Üzerine

[raltar]

Orhun Abideleri konusunda yazınız aydınlatıcı. Ama bu konu, sanki tarihçiler ile edebiyatçılar arasında sadece adından bahsedilen veya çok kısa bilgilerle geçiştirilen üvey evlat muamelesi görmektedir. Belki bu konu üzerinde yeterli eğitim,araştırma ve yayınların kıtılığı olabilir. Göktürk alfabesinin sesli harf eksikliği bu yazıyı okumayı zorlaştırması yanında sesli harflerin kelimelerin çoğunun başında kullanılmaması işi dahada zorlaştırmaktadır. Ama asıl mesele yazıların tercümesi ve yorumu. Herbiri üzerinde derin arştırma gereken öyle sorular varki şahsen bunları çok merak etmekteyim. Mesela, Bilge Tonyukuk abidesinin, birinci taşın kuzey cephesinin 10.satırındaki şu ifadeye bir bakalım '' Bögü Kağan bana haber göndermiş. Apa Tarkana gizli haber göndermiş: Bilge Tonyukuk kötüdür, kindardır, şaşırır. Ordu yürütelim diyecek, kabul etmeyin. O sözü işitip orduyu yürüttüm...'' şimdi yazıda bilge Tonyukuk'a kötü diyen Bögü Kağan kim? Neden bu sözü söylemiştir? Yine aynı taşın 6. satırındaki ifadeler daha ilginç şöyleki: '' Türgiş Kağanı dışarı çıkmış dedi...Çin ordusu var imiş. O sözü işitip kağanım, ben eve ineyim dedi...'' ben bu ifadelerden Tonyukuk'un kağanını korkaklıkla suçladığı anlamını çıkarmaktayım! Şayet bu doğruysa akla birçok soruyuda birden getiriyor birincisi Tonyukuk buna nasıl cesaret edebiliyor? İkincisi,acaba kağanda olsa hataların söylenmesi töreye göre normalmi idi?
Evet Orhun Abideleri konusu açılınca benimde kafamdaki sorular açıldı. Şimdilik bu sorulara cevap arayalım ne dersiniz?

Mesajınız tarafımdan dilimiz imla kurallarına uygun hale getirilmiştir.

[ilteriş]

Yukarıdaki yazı http://www.tarihportali.net/tarih/index.php?topic=20.0 linkine cevap olarak yazılmıştır. Ama üyemiz ilginç noktalara değindiğinden ve üzerinde fikir alışverişi yapılması gerektiğinden "Er Meydanı" bölümünde tartışmaya açmanın daha uygun olacağını düşündüm.
Selametle.

[TONYUKUK]

her tarihçi kendi okulu bahçesine Orhun Abidelerinin örneğini diktirebilirse öğrencilerimiz daha bilinçlenir.

[furkanözyürek]

Tonyukuk Kutluk'da gizli kağan gibidir.Herkesden daha bilge,daha tecrübeli ve daha saygıdeğerdir.Bu yüzden Tonyukuk sık sık böyle çıkışlar yapar,bu Çin kaynaklarındada yazar.Diğer söylediklerininde Göktürk Devleti buyruğundaki Türk komutanlarıdır

[raltar]

Görüşünüze katılıyorum.Bilge Tonyukuk,ikinci Göktürk Devletini İlteriş Kağanla beraber kurmuşlar,dolayısı ile devlet içinde özel bir konuma sahip olmuştur. Aygucı,yani başvezirlik makamını İlteriş Kağan'dan sonrada,Kapgan Kağan ve Bilge Kağan dönemlerindede sürdürmüştür.Ayrıca Kızını Bilge Kağan'a vererek onun kayınpederi olmuştur.Bir iddiaya göre,Bilge Kağan Tahta çıktığında Kapgan kağanın tüm memurlarını temizlerken,O hem sağ kalmış,hemde makamını korumuş tek devlet görevlisi olmuştur.
Bilge Tonyukuk'un,yukardaki yazıda eleştirdiği(Bögü Kağan-Bögü:hakim,bilge,bilici) Kapgan Kağan olması gerekir. Türgiş(Onoklar)lar üzerine yaptığı sefer sırasında olmuştur. Fakat eleştiride bir incelik vardır.Hatta tam bir eleştiriden ziyade, imada bulunma var.Cümlenin devamındada, kağanın eşi ölmüş olmasından dolayı yuğ töreni için gittiğini ifade ederek,bu ince eleştiriyi gözden kaçırmayı ustalıkla başarmıştır.
Bilge Tonyukuk,bence Türk tarihindeki devlet adamlığı yanında,asıl yönünün Türk toplum yapısını,kültürünü,özelliklerini bilmesi yönüyle bir sosyal bilimci olmasıdır.Çünkü,Bilge kağan'ın Budist rahiplerin tesirinde kalmasını ve şehirler yaptırarak etrafını surlarla çevirilmesi fikirlerini, sağlam sosyolojik delillerle ikna etmesini bilmiştir.
Bilge Tonyukuk gibi bir tarihi şahsiyetle ne kadar övünsek azdır.
saygılarımla

[raltar]

Orhun Abidelerinin Bilge Tonyukuk kitabesinde,dikkat çeken bir kelime bulunmaktadır.Oda Türk kelimesinin yanında '' Sir '' kelimesini kullanmasıdır! Evet,bu kelime ne anlama gelmektedir? Yani ''Türk Sir Budun..''şeklinde.
Yine Bilge Tonyukuk,kitabesinde birçok yerde Kağan yerine '' Han '' kelimesini kullanmasında acaba özel bir sebepmi var?
saygılarımla

[furkanözyürek]

Ya bence bunlarda özel anlam yoktur sonuçta hemen hemen aynı anlama gelen kelimeler

[raltar]

" kağan" kelimesi ile " Han" kelimesinin tabiki anlam bakımından farkı yoktur.Fakat,iki kelimenin arkasında iki kültürün izleri var! Bu kültürler,aynı zamanda Ortaasya'nın asırlaraca hakimiyeti için mücadele eden üç güçten ikisine ait kültürler.Bunlar Türkler,moğollar ve Çinlilerdir.
Bizim burada kastettiğimiz Moğollar(Mongollar),moğolca ve Türkler,türkçe arsındaki ilişkilerin yansımasıdır.
Han (Kan) kelimesi,esas itibarıyle türkçe bir kelime olup (Oğuz Han),zamanla moğolcaya geçmiş kağan şeklinde ifade edilmiştir.İki kültür arasındaki alışveriş,başka milletlerle kıyaslanamaycak ölçüde ileri boyuttadır.
Göktürkler,bağımsılıklarını moğol kültür unsurlarının ön planda olduğu Juan-Juan'lardan almaları kağan kelimesinin alınarak kullanılmasında etkili olmuştur.
Herşeye rağmen derin Türk kültürünün devletteki temsilcisi Bilge Tonyukuk için elbette kağan kelimesi reddedilmemiş,kullanılmıştır.Ama Han kelimesinin unutulmasınada izin vermemiştir.
Ki,sonradan kurulacak moğol devletinde Temuçin'in, CengizHan olarak Karşımıza çıkması "Han" kelimesinin seyir istikametinin bir kez daha moğol tarafına kaymış olduğunu göstermektedir.
Aslında bir kelimenin iki toplumdaki fonetik (şive,telafuz) farklılığından başka birşey değildir.Dönemin siyasi yapısına uygun olarak geçişler olmuştur.Bu geçişlerde güçlü ve etkin taraf verici olmuştur.
Şimdi nasılki batı medeniyeti bizi etkiliyorsa durum o zamanda farklı değildi.Ama burada milli kültürünü daha iyi bilen ve şuurlu davranışlar sergileyen Bilge Tonyukuk'un Kağan kelimesi yanında "Han" kelimesini kullanması bence bir tesadüf olamaz.
Kağan ile ilgili makale için: http://dosya.tarihportali.org/files/...335554556.html
saygılarımla

[furkanözyürek]

Bu iki kelimede Türkçe köklü kelime ve emin değilim ama ikiside Sümercede var diye hatırlıyorum ve han Osmanlılarda da kullanılmaya devam edildi Kağan kullanılmasada bence çok büyük farklılık ve anlam değişikliliği aranmamalı kitabelerde daha bir çok değişik cümle var Ötiken Ormanı vb..
Ve ek olarak daha okunamamış Yenisey Kitabeleri var belki biz burda cevapları ararken cevaplar orada

NOT:Mesajınız tarafımdan dilimizin imla kurallarına göre düzeltilmiştir.

[raltar]

Orhun Abidelerinde,belkide adından en çok bahsedilen topluluk Oğuzlar'dır.Fakat,bu topluluğun adı bazı yerlerde sadece Oğuz,bazı yerlerde ise,DokuzOğuz olarak geçmektedir.Acaba bunlar aynı topulukmudur,yoksa farklımı?
Dahada önemlisi,bu adı geçen Oğuzlar,Selçuklu Devletini,Osmanlı Devletini kuran Oğuzlarmıdır?
saygılarımla