İş bu belge değerli öğretmen arkadaşımız Yetkin ERDOĞAN tarafından hazırlanmıştır.



OSMANLI DEVLETİ’NDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

V. ÜNİTE: OSMANLILARDA DEVLET YÖNETİMİ

A. OSMANLILARDA DEVLET ANLAYIŞI

1.Osmanlı Devleti’nde Yönetimin Temelini Kaç Ana Kaynak Oluşturmaktadır?
Osmanlı Devleti’nde devlet anlayışı’nın temelinde:
1)Orta Asya Türk Geleneği
2)İslam Hukuku
3)Fethedilen yerlerin kanunları.
Osmanlı Devleti merkeziyetçi bir devlet yapısına sahiptir(I. Murat dönemi). II. Mehmet’in kardeş katlini yasallaştırması ile mutlak egemenlik(mutlak monarşi) sağlanmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi ile yönetim anlayışı mutlak teokrasiye dönüştü.[/hide]

2.Kut Ne Demektir?
[hide]Türk Devletleri’nde hükümdarlara devleti idare etme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılmıştı. Tanrı vergisi kabul edilen siyasi iktidar, Kut kavramı ile ifade edilmişti. Hükümdarın kendisi ve ailesi Kut’lu sayılmıştı. Bu egemenlik anlayışının sonucu olarak, Türk Devletlerinde hükümdarlık bir aile mirası olarak kabul edilmişti. Dolayısıyla hükümdar ailesinin erkek bireyleri, taht üzerinde hak iddia edebilmişlerdi.
İslamiyet öncesi ‘’Tanrı adına yeryüzünü adaletle yönetmek’’görevinin yerini, İslamiyet’in kabulü’nden sonra,’’Yeryüzünde Allahın son dini İslamiyet’i yaymak ve bu amaç uğruna gazada( cihatta) bulunmak’’anlayışı almıştı.[/hide]

3.Padişahların Başa Geçmesi(Veraset Sistemi) Nasıl Olurdu?
[hide]Osmanlı’nın kuruluşunda, Eski Türk geleneklerine göre’’ülke hanedanın ortak malıdır’’ sayılıyordu(Kut anlayışı). Bu da taht kavgalarına neden oluyordu.
I. MURAT Dönemi’nde; ‘’ülke, padişah ve oğullarınındır’’ anlayışı benimsenmiştir. Böylece hükümdarın yetkisi artmıştır. Merkeziyetçi devlet anlayışı etkili olmuştur.
FATİH S. MEHMET Döneminde; Kanunname-i Ali Osman kabul edildi. Bu kanunla kardeş katli yasallaşmıştır. Yani devletin geleceği için başa geçen hükümdar kardeşlerini öldürme hakkına sahip olmuştur. Bu kanun I. Ahmet Dönemine kadar devam etti. Bu kanunla Fatih S. Mehmet’in amacı:
a)Taht kavgasına son vererek, ülkenin birlik ve bütünlüğünü sağlamak,
b) En güçlü olanın padişah olmasını sağlamaktı.
II. SELİM Dönemi’nden itibaren sadece büyük oğullar valiliğe çıkarıldılar. Bu, padişahlık hakkının sadece büyük oğulda olduğunu gösteriyordu.
III. MEHMET’İN ‘’sancağa çıkma usulünü’’ kaldırması, şehzadelerin devlet yönetiminde tecrübe kazanmalarını önlemiştir.
I.AHMET Dönemi’nde yapılan değişiklikle en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞAD) padişah olması esası benimsendi(1603). Şehzadeler hayatlarını Topkapı Sarayı’nda geçirmeye başladı. Ekberiyet Sistemi;
a)Şehzadeler arasındaki rekabet duygusunu ortadan kaldırması bakımından olumsuz,
b)Taht kavgalarına son vermesi bakımından da olumlu sonuçlar doğurmuştur.[/hide]

4.Ferman Nedir?
[hide]Osmanlı Devleti’nde hükümdarların örfe(töre’ye) dayalı olarak koyduğu kurallar, onların ağzından yazılır ve bunlara Ferman denirdi.
Hükümdarlar, İslam dininin kurallarına bağlı kalmak şartıyla sınırsız şekilde kural koyma yetkisine sahipti. Ferman ile devlet hayatı ve sosyal hayat düzenlenirdi. Halk bu fermanları itirazsız kabul etmek zorunda idi. Yoksa devlete isyan etmiş sayılırdı.[/hide]

5.Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi(Ülküsü) Nedir?
[hide]Dünyanın tek bir elden yönetilebileceği ve bunu Türk idaresi altında olacağı fikrine denir. Bu fikir Türk tarihinin başlangıcından beri vardır( Bu düşünce İngiltere, Almanya, Rus Çarlığı ve yerine daha sonra kurulan S.S.C.B ile ABD’de de vardı).
Türk cihan hakimiyeti mefkuresine dayalı olarak, bütün Türk Devletleri’nde var olan bir diğer düşünce ise, ebediyen yaşayacak devlet düşüncesi idi. Eski Türklerde devlete’’Bengü, ebedi, il, devlet manasında Bengü İl olarak inanılırdı.
Osmanlı Devlet anlayışı içinde de sonsuza kadar yaşayacak devlet düşüncesi’’devlet-i ebed müddet’’ yer alırdı. Bu düşünce Türkiye Cumhuriyeti içinde geçerlidir. Devletin sonsuza kadar yaşayacağı düşüncesi Osmanlılarda devleti’’devlet-i aliyye’’, devlet-i muazzama’’ gibi adlarla anılmasına neden olmuştur.[/hide]

6.Padişahların Yetişmesi Hakkında Bilgi Veriniz?
[hide]16. yüzyıl’ın sonlarına kadar şehzadeler 14- 15 yaşlarına gelince, Anadolu’daki sancaklara Sancakbeyi olarak gönderilirlerdi. Burada bir Lala’nın yanında devlet yönetiminde tecrübe kazanmaları sağlanırdı. Şehzadelere Rumeli’de sancak verilmezdi. I. Ahmet dönemi’nde sancağa çıkma usulü tamamen kaldırıldı. Topkapı Sarayı’nda Kafes hayatı yaşadılar.[/hide]

7.Padişahların Unvanları Hakkında Bilgi Veriniz?
[hide]Osmanlı devlet yöneticileri, kuruluştan I.Murat dönemine kadar BEY unvanını kullandı. Daha sonra buna Hıristiyanlara karşı savaştıklarından GAZİ de denilmiştir. I.Murat ile beraber SULTAN, Fatih döneminden itibaren de PADİŞAH unvanını kullandılar. Yavuz ile birlikte HALİFE unvanını da kullanmaya başladılar. Bunların yanında zaman zaman HAN, HÜDAVENDİGAR gibi unvanlarda kullandılar.[/hide]

8.Kılıç Alayı Neye Denir?
[hide]Padişahların tahta geçiş törenlerine denir. Tahta yeni geçen padişah askere cülus bahşişi dağıtırdı.