İş bu belge değerli öğretmen arkadaşımız Yetkin ERDOĞAN tarafından hazırlanmıştır.

I DÜNYA SAVAŞI(1914–1918)

1.I. Dünya Savaşı’nın Genel Sebepleri Nelerdir?
a)Fransız İhtilali, dünya’ya yeni anlayışlar getirmiş, devlet ve toplum hayatı’nın değişmesini sağlamıştı. Milliyetçilik hareketlerinin etkisi 20.yy. da devam etmiştir.
b)1870 de İtalya’nın, 1871 de Almanya’nın siyasi birliğini kurması Avrupa’nın siyasi dengesini değiştirmiştir.
c)19.yy.da sanayileşmenin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi sömürgeciliği de artırmıştır. Devletlerarası rekabet giderek arttı. Hammadde ve Pazar ihtiyacı devletlerarasında çatışmalara zemin hazırladı.



2.I. Dünya Savaşı’nın Özel Sebepleri Nelerdir?
a)Almanya: Siyasi birliğini geç sağlamış ve sanayisi için İngiltere ile hammadde ve Pazar rekabetine girmiştir. Yani iki devlet arasındaki ekonomik yarıştır.(Almanya’nın birliğini sağlaması dengeleri bozmuştur.)
b)İngiltere: Dünya üzerinde geniş bir sömürge imparatorluğu kurmuştur. En büyük sömürgeci devlettir ve üçte bir sömürgeye sahip. Yeni bir güç olarak ortaya çıkan Almanya’yı saf dışı bırakmak ve sömürgelerinin kurumak istiyor.
c)Fransa:1871’de Sedan savaşı ile Almanya’ya Kaptırdığı Alsace-Loraine Bölgesini geri almak istemesi ve iki devlet arasındaki tarihi rekabet.
d)Rusya: Boğazlardan geçerek Akdeniz’e ulaşmak istemesi ve bu yollara müdahale edebilecek Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi devletleri ortadan kaldırma isteği.
e)İtalya: Sömürgeler elde etme ve Avusturya- Macaristan hâkimiyeti altındaki topraklarını kurtarma isteği.
f)Balkanlarda Avusturya ve Rusya’nın başını çektiği Slav- Germen Çatışması.
g)Avusturya- Macaristan İmparatorluğu’nun bütünlüğünü korumak istemesi. Çünkü Rusya Avusturya- Macaristan içerisinde yaşayan Slavları kışkırtıyor.
h) Japonya’nın Asya’ya yayılmak istemesi.

3.I.Dünya Savaşı’nın Görünen Sebebi Nedir?
Avusturya – Macaristan veliahdı’nın bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi(1914). Bu olay I.Dünya Savaşı’nı başlattı.(Sırbistan sorunu I. Dünya savaşı’nı başlatan kıvılcım oldu.)

4.Avrupa’da Hangi Gruplar Oluştu?
Bağlaşma Anlaşma-Uzlaşma
(Üçlü İttifak-1882) (Üçlü İtilaf-1907)

Savaştan Önce *Almanya *İngiltere
*Avusturya- Mac. İmp. *Fransa
*İtalya *Rusya
*Sırbistan

Savaş Başladıktan Sonra -----------------------------------------------------------------
*Osmanlı İmp. Bulgaristan *İtalya,Yunanistan,Romanya,
Hollanda,Karadağ,Çin,Japonya
Brezilya,ABD,Portekiz,Belçika,
***İtalya savaş başlamadan önce tarafsızlığını ilan etti. Savaş başladıktan bir süre sonra İtilaf devletlerinin yanında yer aldı.
***İtilaf devletlerinden ilk ayrılan devlet Japonya, en son katılan devlet ise Yunanistan’dır.
***Bu Grupların oluşmasında; siyasi anlaşmazlıklar, hammadde ve pazar rekabeti önemli rol oynadı.


OSMANLI İMP.’NUN SAVAŞA GİRMESİ

1.Osmanlı Devleti Savaş Başladığında Niçin Tarafsızlığını İlan Etti?
a)Trablusgarp ve Balkan Savaşları’ndan yeni çıkmış,
b)Ekonomi felç olmuş,
c)Ordusu yorgun düşmüştü.

2.İtilaf Devletleri Niçin Osmanlı’nın Savaşa Girmesini İstemiyordu?
a) Bu savaşa Osmanlı’nın Ruslarla birlikte girmesi olası değildi. Bundan dolayı İtilaf Dev.’i, Osmanlı’nın hiç olmasa tarafsız kalmalarını sağlayarak kendi karşılarındaki cephelerin genişlemesini önlemek istiyorlardı (Doğu’da Rusya’nın, Güney’de İngiltere’nin Almanya karşısındaki güçleri azalacaktı).Bunu sağlamak için Osm. Dev.’ne her türlü yardım yapmayı hatta kapitülasyonları kaldırmaya bile hazır olduklarını belirtmişlerdi.
b) Ayrıca Osm. Devleti’nin İttifaklara kabul edilmemesinin asıl önemli sebebi, çıkması beklenen genel bir savaşta paylaşılması düşünülen pasta olarak görülmüştür. Herhangi bir İttifaka girmeyecek Osm. Devletini Almanya’yı yendikten sonra istedikleri gibi paylaşacaklardı.


3.İttifak Dev.’i Osmanlı’nın Savaşa Girmesini Niçin İstiyordu?
a)Osmanlı’nın jeopolitik konumu. Yeni cephelerin açılması ile Almanya hafifleyecekti.
b)Osmanlı Halifesi’nin cihad ilan etmesini sağlayarak Rusya’daki Türk ve Müslüman ile İngiltere ve Fransa sömürgeleri’ndeki Müslümanların ayaklanmasını sağlamak istemesi.
c)İtilaf Devleti’nin boğazlar yolu ile Rusya’ya yardım göndermesini engellemek istemesi.
d)Osmanlı toprakları üzerinden geçen İngiltere’nin Uzak Doğu sömürge yollarını ele geçirme isteği.
e)Musul-Kerkük petrollerinden faydalanma isteği.


4.Osmanlı I.Dünya Savaşı’nda Tarafsızlığını Niçin Kuruyamadı?
a)Osmanlı’nın kaybettiği toprakları geri almak istemesi(Temel neden).
b)İttihatçıların Almanya’ya sempati duyması.
c)Alman desteği ile ülkenin kalkınabileceği inancı.
d)Kapitülasyonların ve Duyun-u Umumiye’den dolayı İngiltere ve Fransa’nın ekonomik baskısı altında bulunması.
e)Osmanlı’nın siyasi yalnızlıktan kurtulma isteği.
f)Osmanlı’nın jeopolitik konumu.
g)Kafkaslar ve İran üzerinden Orta Asya’ya geçilerek büyük bir Turan İmparatorluğu kurma isteği.
Bu düşüncelerle Harbiye Nazırı (Milli Savunma Bakanı) ve Başkomutan Vekili olarak(padişaha ait) Enver Paşa ve diğer yetkililer, Almanya ile gizli bir anlaşma yaptılar(2 Ağustos 1914).

5.Osmanlı I. Dünya Savaşı’na Nasıl Girdi?
İngiliz gemilerinden kaçarak Osm. Dev.’ne iki Alman zırhlısı Goben(Yavuz) ve Breslev(Midilli) sığındı. Osmanlı Devleti bunları satın aldığını ilan etti. Bu gemiler bir sonra Rus limanlarını topa tuttu. Ruslar, Osmanlı’ya savaş ilan ettiler. Böylece Osm. Devleti, İttifak Devleti’nin yanında savaşa girdi(11 Kasım 1914).
Osmanlı Devlet’i Enver Paşa ve Almanlar tarafından bir oldubittiye getirilmiş ve savaşa sokulmuştur. Bu durumdan Padişah’ın ve Sadrazam Sait Halim Paşa’nın haberi yoktu.

6. Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi İle Ne Oldu?
a)Savaş daha geniş alana yayıldı ve uzadı. Yeni cepheler açıldı.
b)İttifak Dev.’i rahatlama imkânı buldu.
c)İngiltere Kıbrıs’ı topraklarına kattığını açıkladı.
d)İngiltere Süveyş Kanalı’nı, Mısır’ı, Basra Körfezi’ni savunmak zorunda kaldı.
***I.Dünya savaşı başladıktan sonra genel seferberlik ilan ederek tarafsızlığını açıklayan Osm. Dev.’i Meclis-i Mebusan’ı kapattı(2 Ağustos 1914).

CEPHELER:

1.Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cephelerin İsimleri Nelerdir?
A)Kafkas(Doğu) Cephesi(taarruz cep.)
B)Çanakkale Cephesi
C)Kanal Harekâtı(taarruz cep.)
D)Hicaz ve Yemen Cephesi.
E)Irak(Basra) Cephesi
F)Suriye-Filistin Cephesi
G)Galiçya-Romanya ve Makedonya Cephesi.

2.Kafkas Cephesi Hakkında Bilgi Veriniz?
Ruslar ile savaşıldı. Cephenin açılması’nın sebepleri:
a)İttihatçıların Anadolu’daki Türkler birleştirerek Osm. Topraklarını Hindistan’a kadar genişletme istekleri.
b)Almanların, Bakü petrollerini ele geçirmek için Osmanlıyı kışkırtmalarıdır.
Savaş 1 Kasım 1914’te Rusların saldırıya geçmesi ile başladı.
Enver Paşa’nın yaptığı Sarıkamış Harekâtı 90.000 askerin şehit olması ile sonuçlandı.
Ruslar bu cephede Erzurum, Erzincan, Bitlis, Van, Muş ve Trabzon’u ele geçirdiler(1915).
Çanakkale cephesi’nden sonra Kafkas cephesi komutanlığına atanan M. Kemal’in girişimleri sonucunda Muş ve Bitlis geri alındı. Ekim 1917’de Bolşevik (Komünist) İhtilali oldu. Rusya 3 Mart 1918’de Brest-Litowsk Ant.’nı İmzalayarak savaştan çekildi. Rusya bu antlaşma ile; Berlin Ant.’da aldığı Kars, Ardahan ve Batum’u Osm. Dev.’ne bıraktı. Böylece Kafkas cephesi Osm. Lehine sonuçlandı.


3.Çanakkale Cephesi Hakkında Bilgi Veriniz?
İngiltere, Fransa ve Anzaklara karşı savaşıldı. Cephenin açılmasının sebepleri:
a)İtilaf Devleti’nin Boğazları ve İstanbul’u alarak Osmanlıyı saf dışı bırakmak istemesi.
b)İtilaf Devleti’nin müttefikleri Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım ulaştırmak istemesi.
c)İtilaf Devleti’nin Balkan milletlerini kendi yanında savaşa çekme düşüncesi.
d)İtilaf Devleti’nin Osm. askerlerini Kanal ve Kafkas cephesi’nden çekilmesini sağlamak istemesi.
e)İngiltere’nin Müslüman toprakları olan sömürgelerine daha güvenli bir şekilde yerleşmesini ve petrol bölgelerine sahip olmasını sağlamak.
f)Almanya’nın doğuya yayılmasını önlemek.
Çanakkale’ye saldırma projesi İngiliz Bahriye Nazırı Corcil’e aitti. 18 Mart 1915’te Türk savunma kuvvetleri İtilaf donanmasını Çanakkale’den geçirmedi.
İtilaf Dev.’i Çanakkale’yi denizden geçemeyince 25 Nisan1915’tekara savaşları başladı. Fakat başarısız oldular. 9 Ocak 1916 da da askerlerini alarak bu cepheden ayrıldılar.
Çanakkale Cephesi’nin Sonuçları:
a)Türk Milleti esaret kabul etmeyeceğini bütün dünya’ya gösterdi.
b)İtilaf Devleti’nin bu başarısızlığı bütün dünya’da derin yankı uyandırdı.
c)İngiltere ve Fransa Rusya’ya yardım edemedi. Bir süre sonra da Çarlık Rusyası yıkıldı.
d)I.Dünya Savaşı’nın uzamasına neden oldu.
e)Mustafa KEMAL PAŞA, içeride ve dışarıda tanınmış, Çanakkale de gösterdiği başarılar milli mücadele’nin lideri olmasında etkili olmuştur(Conkbayırı, Anafartalar Kahramanı).
f)Osmanlı tarihi’nin en büyük savunma savaşı’nı vermiş ve I.Dünya savaşı’nda sadece bu cephede başarılı olmuştur.
Mustafa KEMAL PAŞA Çanakkale’de’’Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum’’ demiştir.

4.Kanal Harekâtı Hakkında Bilgi Veriniz?
İngilizlere karşı açıldı. Kanal Harekâtı’nın Yapılması’nın Sebepleri:
a)İngiltere’nin sömürgeleri ile irtibatını kesmek(Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda).
b)Mısır’ı İngiltere’den geri almak.
3 Şubat 1915’te bu cephede başlayan mücadeleler Temmuz 1916 da Osmanlı’nın zararına sonuçlandı.
Osmanlı Devletinin Yenilmesinde;
a)İngiltere’nin sayı ve silah üstünlüğü,
b)Osm. askerinin su ve erzak sıkıntısı çekmesi,
c)Almanya’nın silah ve cephane yardımı yapamaması,
d)Çanakkale cephesi’nin açılmasından dolayı askerlerini bu cepheye kaydırması.

5.Hicaz ve Yemen Cephesi Hakkında bilgi Veriniz?
Osmanlı Devleti Kutsal yerleri korumak amacı ile bu cephede hem İngilizlere hem de Mekke Şerifi Hüseyin’e karşı savaşmıştır. Başarısız olduk.

6.Irak Cephesi Hakkında Bilgi Veriniz?
Basra’ya çıkarma yapan İngilizlere karşı yapıldı. Cephenin açılmasının sebepleri:
a)İngilizlerin Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlamak ve Musul-Kerkük Petrollerine sahip olmak istemesi.
b)İngilizlerin kuzeye çıkarak müttefiki Rusya’ya yardım etmek istemesi.
29 Ekim 1916’da Kut’ül Amare’de zafer kazanılmasına rağmen suyollarını iyi kullanan İngiltere 11 Mart 1917 de Bağdat’ı ele geçirdi.

7.Suriye- Filistin Cephesi Hakkında Bilgi Veriniz?
Süveyş Kanalı üzerine düzenlenen taarruzların başarısız olması üzerine İngilizler 1918 de ilerleyişe geçtiler.
Yıldırım Ordularının başında bulunan Mustafa KEMAL PAŞA, İngiliz ilerleyişi karşısında Halep’e kadar çekildi. İngiliz ilerleyişi Halep’in kuzeyinde durduruldu. Misak-ı Milli’nin Suriye sınırı çizilmiş oldu.

8.Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi Hakkında Bilgi Veriniz?
Osm. kuvvetleri bu cephede Avusturya- Macaristan ve Bulgaristan’a yardım için Rusya, Romanya ve Fransa ile savaştı.

SAVAŞIN SONA ERMESİ

1.Rusya, I. Dünya Savaşı’ndan Niçin Çekildi?
Çanakkale zaferi’nden sonra Rusya, iyice çökme yolunu tutmuştu. Rus halkı direnme gücünü yitirmişti.
Çarlık rejimini devirmeyi tasarlayan komünistler, bu durumdan yararlanarak halkı ayaklandırdılar. 1917 de başlayan ayaklanma, çarlık rejiminin yıkılması ile sonuçlandı. Komünist bir düzen kuruldu.
Yeni Rus yönetimi savaştan çekildi. Polonya’nın Brest-Litowsk kentinde yapılan barış ile Rusya, savaşa son verdiğini kabul ediyordu. Kars, Ardahan ve Batum’u geri verdiler.

2.İttifak Devleti’nin Savaştaki Durumu nasıldı?
Almanya: Denizlerde güçlü değildi. Avrupa’nın ortasında sıkışıp kalmış bir devletti. Hammadde ve insan gücü sınırlıydı.
Avusturya- Macaristan: Almanya’dan daha kötü durumdaydı.
Bulgaristan: Çanakkale zaferi’nden sonra bu grupta yer aldı. Bulgaristan’ın, Osmanlı Devletine daha çok malzeme yardımı yapmak için yol alması bakımından bir değeri vardı.
Osm. Devleti: Ekonomik durumu zayıftı. Askerlik bakımından etkinliği kesinlikle Almanya’nın desteğine bağlı idi. Yoksa silah, cephane ve gerekli savaş malzemesi bulması mümkün değildi.

3.İngiltere’nin Durumu Nasıldı?
Denizlere egemen bir devletti. Sömürge ve kolonilerinde bitip tükenmez bir ham madde ve insan gücüne sahipti.

4.ABD Niçin Savaşa Girdi ve Savaşı Nasıl Etkiledi?
Almanya, denizaltı savaşlarına girerek İtilaf Dev.’ne malzeme taşıyan gemileri batırmaya çalıştı. Almanya’nın ABD’ye ait birçok gemiyi de batırması, bu devletin savaşa girmesine sebep oldu(1917).
Güçlü Amerikan ordusu’nun, Batı Avrupa’da savaşa katılması savaşın sonucunu belirledi.
Sonunda dört İttifak peş peşe ateşkes anlaşmaları imza ederek, savaşı bıraktılar ve barış görüşmeleri için beklemeye başladılar.
Sırası ile Bulgaristan, Osm. Dev.’i, Avusturya- Macaristan, Almanya savaştan çekildi.


5.İtilaf Devleti’nin Yenilen Devletlerle Yaptıkları Antlaşmaların İsimleri Nelerdir?
a)Almanya ile Versay Antlaşması(1919)
b)Avusturya ile Sen Jermen Antlaşması(1919)
c)Macaristan ile Triyanon Antlaşması(1919)
d)Bulgaristan ile Nöyyi Antlaşması(1919)
e)Osm. Dev.’i ile Sevr Barış Antlaşması(10 Ağustos 1920


6.I.Dünya Savaşı’nın Sonuçları Nelerdir?
a)Bu savaştan İngiltere karlı çıktı. Almanya’nın rekabetinden kurtulduğu gibi Rusya’yı da etkisiz bıraktı. Fransa da Almanya’dan kurtulmuş oldu.
b)İtalya, I.Dünya Savaşı’nın galibi olarak Avusturya’dan bazı topraklar aldı.12 Ada’ya kesin hakim oldu. Ancak İngiltere ve Fransa’nın tutumu yüzünden fazla pay elde edemedi.
c)I.Dünya Savaşı sonucunda; Osm. İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu ve Avusturya- Macaristan İmparatorluğu yıkıldı. İmparatorlukların yerine milli devletler kuruldu.
d)Litvanya, Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya ve Macaristan bağımsız birer devlet olarak ortaya çıkmıştır.
e)Dünya barışı’nı korumak amacı ile Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu. Sömürgeciliğin yerini mandacılık aldı.
f)Barış anlaşmaları yapılırken sınırların çizilmesinde ‘’milliyetçilik prensibi’’ göz önüne alınmadı. Bu durum sonraki dönemlerde Azınlıklar meselesi’nin doğması’na neden oldu.
g)Yenilen devletlerde rejim değişiklikleri meydana geldi(Komünizm, Nazizm, Faşizm, Kemalizm gibi).
h)I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan anlaşmalar sorunları geçici olarak çözmüş kalıcı bir çözüm getirmemiştir. Bu da II. Dünya Savaşı’na neden olmuştur.
ı)ilk kez; uçak, denizaltı, zehirli gaz, zırhlı araç bu savaşta kullanıldı.