İş bu belge değerli öğretmen arkadaşımız Yetkin ERDOĞAN tarafından hazırlanmıştır.

MEMLEKETİN İÇ DURUMU VE CEMİYETLER

1.İstanbul İşgal Edilince Ahmet İzzet Paşa‘nın Tutumu Ne Oldu?
Ekim 1918 de sadrazam olmuştu. Ateşkes antlaşması hükümlerinin uygulanması’ndaki yanlışlığı yurdun parçalanmaya başlaması girişimlerini görmüş, padişaha durumu anlatmaya, doğru yolu göstermeye çalışmıştı. Ama kendisini tehlikeye atmak istemeyen padişah, bu yurtsever askerin önerilerini kabul etmemiştir. Bunun üzerine Ahmet İzzet Paşa görevden çekildi. Yerine Tevfik Paşa atandı ve hükümeti kurdu.

2.Tevfik Paşa Hükümeti Sırasında Padişah Ne Yaptı?
Meclis-i Mebusan’ı dağıttı. Böylece artık kendini denetleyecek bir güç kalmamış oluyordu(21 Aralık 1918).

3.Padişah ve Çevresindekilerin İşgaller Karşısındaki Düşünceleri Nelerdi?
İtilaf Devletlerine hoş görünmek, onları herhangi bir nedenle kızdırmamak gerekiyordu. Çünkü onlara karşı direnmek olanaksızdı. Onların istekleri yerine getirilecek olursa belki bazı elverişli koşullar ile barış yapmak mümkün olabilirdi.
Tevfik Paşa bu düşüncelere katılmayınca bir süre sonra görevden alındı. Yerine saraya yakın olan Damat Ferit Paşa sadrazam oldu(10 Mart 1919).

4.Damat Ferit Nasıl Bir Tutum İzledi?
Damat Ferit ile Padişah’ın düşünceleri tam bir uyum halinde idi. İzmir’in işgaline ses çıkarmamak bu döneme rastlar. Böylece devlet otoritesi ortadan kalktı. Kendi çıkarları doğrultusu’nda bir takım dernekler kuruldu.

Kurtuluş Savaşı’nda Cemiyetler
A)Milli Varlığa Düşman Cemiyetler(Zararlı Cemiyetler)
1.Türk ve Müslüman Unsurlar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler
a)Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
b)Kürt Teali Cemiyeti
c)Teali İslam Cemiyeti
d)İngiliz Muhipleri Cemiyeti
e)Wilson Prensipleri Cemiyeti(Amerikan Maddecileri)
f)Hürriyet ve İtilaf Fırkası
2.Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler
a)Mavri Mira Cemiyeti
b)Pontus Rum Cemiyeti
c)Etnik-i Eterya Cemiyeti
d)Taşnak ve Hınçak Cemiyeti
e)Yahudi Cemiyetleri
B)Milli Cemiyetler(Yararlı Cemiyetler)
a)Trakya Paşaeli Cemiyeti
b)İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti
c)Klikyalılar Cemiyeti
d)Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti
e)Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti
f)Redd-i İlhak Cemiyeti
g)Milli kongre Cemiyeti
h)Gizli Karakol Cemiyeti
ı)Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti

5.Milli Varlığa Düşman Cemiyetler Kimler Tarafından Niçin Kurulmuştur?
Türk ve azınlıklar tarafından kuruldu. Anadolu da işgalci devletlere karşı halkın tepkisi başlayınca, Osmanlı ve halife yanlısı dernekler ortaya cıktı.

6.Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası Hakkında Bilgi Veriniz?
Padişahın düşüncelerini tam olarak paylaşan Damat Ferit Hükümetini desteklemiş ve vatanın kurtuluşunun, padişah ve halife’nin buyruklarına sıkı sıkıya uymakla mümkün olacağı görüşünü benimsemiştir.

7.Kürt Teali Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
1919’da İstanbul da kuruldu. İngilizler tarafından desteklendi. Doğu ve Güneydoğu Anadolu da Wilson İlkelerine dayanarak bağımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlamıştır.

8.Teali İslam Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Halifelik makamına bağlılıktan başka çare yok görüşünü benimsemişti. Anadolu’daki milli mücadele hareketine cephe aldı. Daha sonra Konya ve yöresindeki ayaklanmalarda bu cemiyet etkili oldu.

9.İngiliz Muhipleri Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
1919’da İstanbul’da kuruldu. Cemiyetin görünürdeki amacı: İngiltere ile Osmanlı Saltanatı arasındaki dostluk ve samimiyetin güçlendirilmesi idi.
Cemiyetin esas hedefi: Osmanlı Devletini İngiliz himayesine sokmak idi. Bu yüzden Anadolu’daki milli harekâtı etkisiz hale getirmek için çalışmıştır.

10.Wilson Prensipleri Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Wilson İlkeleri’ni kurtarıcı görenler ABD mandacılığında kurtuluşu aramışlardı. Sivas Kongresinde bu cemiyet’in üyeleri ABD mandacılığını savundu.

11.Hürriyet ve İtilaf Fırkası Hakkında Bilgi Veriniz?
İttihat ve Terakki Partisi’ne karşı kuruldu(1911). İngilizler ile işbirliği yaparak Anadolu’daki milli mücadeleyi yıkmaya çalışmışlardır. Milli mücadele taraftarlarını İttihatçılık ile suçlamakta idi.

***Türk ve Müslümanlar Tarafından Kurulan Zaralı Cemiyetlerin Ortak Özellikleri
1)Saltanat ve hilafete bağlı görünmektedirler.
2)İşgallerin kolaylaşmasında etkili olmuşlardır.
3)İşgalci güçler tarafından desteklenmiştir.
4)Kurtuluşu yabancı himayesinde görmüşlerdir.
5)Milli birliğin sarsılmasına yol açmıştır.

12.Mavri Mira Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Rumlar, İngilizlerden aldıkları cesaret ile kurdu(1919). Amacı: Büyük Yunanistan’ı kurarak, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak; Ege bölgesi’nde ilerleyen Yunan kuvvetleri’ne yardımcı olmaktı. Bu cemiyet pek çok alt cemiyeti de yönetimi altına almıştı.

13.Etnik-i Eterya Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
1814’de Odesa da kuruldu. Pontus Devleti için var gücü ile çalıştı. Amacı: Rumların yaşadığı bütün toprakların Yunanistan’a katılmasını ve Bizans İmparatorluğu’nun kurulmasını sağlamaktı. Çalışmaları sonucunda bağımsız Yunanistan kuruldu(1829).

14.Pontus Rum Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Amacı: İnebolu’dan Rize’ye kadar uzanan Karadeniz Bölgesi’nde bir Pontus Rum Devleti kurmaktı. Cemiyet Mavri Mira ve Etnik-i Eterya ile işbirliği yapıyordu. Bölgede Rumların çıkardığı karışıklıklar üzerine Doğu Karadeniz’e gönderilen Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıktığında bölgede 40 kadar Rum çetesi faaliyet gösteriyordu.

15.Taşnak ve Hınçak Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Ermeni Patriği tarafından yönetiliyordu. ABD’nin desteğini alıp, Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti Kurmak istiyordu. Paris Barış Konferansı’nda ve Sevr Barış Antlaşması’nda bağımsız bir Ermeni Devleti’nin kurulması onaylanmıştı. Mavri Mira Cemiyeti ile işbirliği yapıyordu.

16.Yahudi(Musevi) Cemiyetleri Hakkında Bilgi Veriniz?
Alyans, İsrailit ve Mocabi cemiyetleri. Amacı: Filistin’de bir Yahudi Devleti kurmaktı.

***Azınlık Cemiyetlerinin Ortak Özellikleri
1)Asayişi ve huzuru bozmak.
2)İşgalleri kolaylaştırmak.
3)İtilaf Devletleri ile işbirliği yapmak.
4)Bağımsız devlet kurmak.
5)Müslüman Türk halkına katliamlar ve baskılar yaparak sindirmek, göçe zorlamak, dışardan göçmen getirerek nüfuslarını artırmak.

Milli Cemiyetler

1.Müdafaa-i Hukuk(Hakların Savunulması) Cemiyetleri Niçin Ortaya Çıkmıştır?
Osmanlı Hükümeti’nin yurdun işgaline kayıtsız kalması, yönetimce hiçbir önlemin alınmamış olması vatandaşlarımızda öfke ve kızgınlık yarattı. Bu da cemiyetlerin kurulmasına neden oldu. Amacı: Türk vatanının bölünmesini önlemek ve işgalcileri yurttan atmaktı.

2.Trakya Paşaeli Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Edirne’de Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra kuruldu. Amacı: Trakya bölgesi’nde Rumların saldırılarına ve taşkınlıklarına karşı koymak, bölgenin Yunanistan’a katılmasını önlemek ve bölgede Türk direnişini sağlamaktı.
İlk kurulan cemiyettir.

3.İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti Hakkında Bilgi veriniz?
Amacı: İzmir’in Yunanistan’a verilmesini engellemek, bölgenin Türklüğü hakkında basın yoluyla propaganda yapmaktı. Cemiyet ayrıca bölgedeki direniş örgütlerine(Kuvay-i Milliye) Silah ve cephane sağlamakta yardımcı oldu.

4.Kilikyalılar Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Adana ve çevresindeki direniş harekâtını teşkilatlandırmak amacı ile kuruldu.

5.Şark Vilayetleri(Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Doğu Anadolu’nun Ermenilere bırakılmasını önlemek için kuruldu. Mustafa Kemal Paşa, bu cemiyeti güçlendirdi. Doğu Anadolu’nun bölünmezlik ilkesini savundu. Erzurum kongresi’nin toplanmasını sağladı. Mustafa Kemal bu cemiyet aracılığı ile öteki cemiyetleri birleştirmiştir.

6.Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Amacı: Trabzon ve Samsun bölgesi’nin Rumların eline geçmesini yani Pontus Devleti’nin kurulmasını önlemekti. Ayrıca Ermeni iddialarına karşı bölge halkının haklarını savunmaktı. Erzurum Kongresi’nin toplanmasına yardım etmiştir.

7.Redd-i İlhak Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
İzmir’in Yunanistan’a verilmesini önlemek amacı ile kuruldu. İşgallere karşı milli mücadeleyi Kuvay_i Milliye adı ile ilk başlatan cemiyettir.

8.Milli Kongre Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Amacı: Türklük aleyhine yapılan zararlı yayınlara basın ve yayın yolu ile karşı koymak, Türk milleti’nin sesini ve haklarını dünyaya duyurmaktı. Kuvay-i Milliye ifadesini ilk olarak Milli kongre cemiyeti kullandı.

9.Gizli Karakol Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
İstihbarat ve İstanbul’daki depolardan silah kaçırılmasında etkili oldu.

10.Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti Hakkında Bilgi Veriniz?
Sivas’ta, 5 Kasım 1919 da Türk kadınları tarafından kuruldu. İtilaf Devletleri temsilciliklerine çektikleri telgraflar ile vatanlarının uğradığı işgali protesto etmişlerdi.

11. Milli (yararlı) Cemiyetlerin Ortak Özellikleri Nelerdir?
a)Mahalli cemiyetlerdir. Kendi bölgelerindeki işgallere karşı koymak ve karşı propaganda yapmak gayesi ile kuruldu. Her örgüt için amaç, kendi bölgesinin devletten ayrılmasını sağlamaktı.
b)Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında Sivas Kongresi’nde Mustafa Kemal Paşa tarafından birleştirilecektir. Milli mücadelede Mustafa Kemal’in önderliğinde bir araya geleceklerdir.
c)İşgallere ve işgalciler ile işbirliği yapan azınlık cemiyetlerinin yıkıcı ve bölücü faaliyetlerine karşı kuruldu.
d)Kuruluşlarında İstanbul yönetiminin teslimiyetçi politikası etkilidir.
e)Amaca ulaşmak için genelde basın ve yayın yolunu tercih etmişler ve çaresiz kalınca silahlı direnişi benimsemişlerdir.
f)Türk halkının teşkilatlanmasında ve milli bilincin uyandırılmasında etkili olmuşlardır.
g)Ortaya çıkışında Türk Milliyetçiliği etkili olmuştur.

12.Mustafa Kemal’in İstanbul’a Gelişi ve Duruma Bakışı Nasıldı?
13 Kasım 1918 de İstanbul’a geldi. Aynı tarihte düşman donanması da İstanbul’a gelmişti. Padişah ve Hükümet ile hiçbir şeyin yapılamayacağını anladı.(Mustafa Kemal, Ahmet İzzet Paşa’nın isteği üzerine Genelkurmay Başkanlığı emrine alınmış ve İstanbul’a Çağrılmıştı.)