Cizye vergisi ile ilgili bir soru

Cizye vergisi Tanzimat Fermanı'ylamı,Islahat Fermanıylamı kaldırılmıştır? soru bankalarında genelde Islahat Fermanı olarak çıkıyor,fakat dershane hocalarımız Tanzimat'ta kaldırıldığını söylüyor,kesin bilgi sahibi olan arkadaşlar bir açıklama getirebilirmi?

3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat-ı Hayriye, Osmanlı Devleti için bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Tanzimat Fermanı’nda cizye ile ilgili direkt bir madde olmamasına rağmen; vergilerin düzenli usule göre ayarlanması ve toplanması ile askerlik ödevinin düzenli usule bağlanması maddeleri, cizyenin kaldırılacağı ve yerine gayrimüslimleri de askerlik ile yükümlü olacakları şeklinde bir hava oluşturuyordu. Ancak Tanzimat’ın hemen ardından Anadolu ve Rumeli’ye gönderilen fermanlar cizyenin kaldırılmadığını ve yeni bir usul ile toplanmaya devam edeceğini göstermiştir. Bu ferman, Tanzimat Fermanı’ndan sadece iki ay sonra, Ocak 1840’ta yayınlanmıştır. Yeni usule göre; edna, evsat ve a’la sınıflaması devam ediyordu. Cizye mükellef ve miktarlarının kayıtlı olduğu defterler, liva ve kazalara gönderilecek ve cizyeler kocabaşlar ile vekiller tarafından toplanacaktır. Bu usul ile cizye artık, cizyedârlar ve özel cizye memurları vasıtasıyla toplanmayacaktı. Gayrimüslimlerin cizye toplamak amacıyla, cemaatlerine mensup olmayan şahıslar tarafından rahatsız edilmeleri önlenirken, aynı zamanda devlet kendisine ait mali sorumlulukları cemaat önderleriyle paylaşıyordu. Bu durum dini liderlerin cemaat içindeki konumlarını güçlendirmiştir.

Tanzimat sonrasında başlayan Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin cizyeden muafiyet karşılığında askere alınması tartışmaları, 1855 yılında önemli bir gelişmeye sahne oldu. Kırım Savaşı dolayısıyla (1853-1856) askere duyulan ihtiyacın had safhaya ulaşması üzerine 14 Mayıs 1855’te yapılan resmi bir açıklama ile cizyenin kaldırıldığı ve bundan böyle gayrimüslimlerin de nüfusları oranında askere alınacakları açıklandı. Aslında bu açıklamanın temelinde, Tanzimat
sonrası devam eden tartışmalar ve askere olan ihtiyaçla birlikte, 1854 Mart’ında Osmanlı Devleti’nin müttefikleri olan İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü garanti etmelerine karşılık gayrimüslim tebaanın şartsız eşitliği ve cizyenin kaldırılması istekleri ve Osmanlı’nın bu yönde verdiği vaatler de etkili olmuştur. Ancak bu girişim Hıristiyanların tepkisi üzerine uygulanamayınca başarısız olmuş ve gayrimüslimleri askere alma girişimlerini durdurulmuştur. Bu tecrübenin tesiriyledir ki, Islahat Fermanı’nda gayrimüslimlerin eşitlik gereği Müslümanlar gibi askerlik hizmetiyle mükellef tutulacakları ifade edilmesine rağmen,bunun zannedildiği kadar kolay olmayacağı anlaşılarak bedelli askerlik uygulaması getirildi.
Buna göre; “bedelli askerlik” Müslümanlar için sınırlı ve ihtiyari iken Hıristiyan ve Yahudiler için mecburi olacaktı. Yüzyıllardır süre gelen cizye vergisi, 1855 Mayıs’ında ki resmi bildiriyle ortadan kalkmış ve, onun yerine isim olarak farklı, fakat özellikleri itibariyle cizyeye benzeyen “bedel-i askerlik” gelmişti. Cizyenin son bakiyesi olan bedel-i askerlik, 7 Ağustos 1909 tarihli bir kanunla tamamen kaldırıldı ve herkese mecburi askerliği öngören bir sistem kabul edildi.
Umarım bu bilgiler size yardımcı olur