Köktürk Devleti Ders Notu

I. GÖKTÜRK DEVLETİ

Köktürk Devleti haritası için tıklayınız.

552 yılında BUMİN KAĞAN tarafından Orta Asya'daki AVAR hakimiyetine son verilerek kuruldu. Başkenti ÖTÜGEN'dir. .( ÖTÜKEN Türklerin tarih sahnesine ilk çıktıkları yerdir. Orhun ve Selenga ırmakları arasında kalır ve bütün Türk boyları tarafından kutsal kabul edilir. Orhun kitabeleri de buradadır. Günümüzde MOĞOLİSTAN devletinin sınırları içerisindedir.)
Bumin KAĞAN kardeşi İSTEMİ YABGU'yu ülkenin batı topraklarına gönderdi.En güçlü dönemleri Mukan Kağan dönemidir.

İSTEMİ YABGU'NUN BATI SİYASETİ:
İstemi Yabgu İpek yolunu kontrol etmek amacıyla AKHUNLARA karşı İran'daki SASANİ devletiyle işbirliği yaptı. Bu işbirliği sonucu Akhun Devletinin toprakları Sasaniler ve Göktürkler tarafından paylaşıldı.Sasaniler’in ipek yolu ticaretine engel olmaları üzerine İstemi Yabgu; bu defa Sasanilere karşı BİZANS ile işbirliği yaparak, Sasani devletinin zayıflamasını sağladı.

NOT: Göktürk- Bizans işbirliğinin Sasanileri zayıflatması, Hz. Ömer Devrinde İslam Ordularının Sasanileri yenmesini kolaylaştırmıştır.

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN İKİYE AYRILMASI VE YIKILMASI:
Bumin Kağan'dan sonra yerine sırasıyla oğlu Ko-Lo, Mukan(En parlak devir), Tapo ve İşbara geçti. Bu süre içinde Batı Yabgusu İstemi Yabgu daima doğudaki hakana bağlı kaldı. Ancak İstemi Yabgu'nun ölümünden sonra yerine geçen oğlu TARDU aynı itaati göstermedi. Çin'in kışkırması ile I. Göktürk Devleti Batı ve Doğu Göktürk Devleti olarak ikiye ayrıldı.(582) Her ikisine de daha sonra Çinliler son verdi.(630)

Köktürk Kitabeleri

Göktürkler İlk defa Türk adını taşıyan Türk devletidir. Göktürkler Türklerin atlı uygarlık ya da bozkır uygarlığından yerleşik uygarlığa geçiş döneminde Türk boylarının başına geçerek hüküm süren bir hakan sülâlesidir (552-745). Kurdukları devlete de Göktürk Devleti denir.Türk adını ve Göktürk idarî siyasî ve iktisadî geleneklerini yaşatmışlardır. Yine bütün bu Türklerin tarihinde Göktürk teşkilatının edebiyatının töre ve hayat telakkisinin izleri görülmüştür.

Kitabe Bir tarihi eserin, yapılış tarihi ve eseri yapan, yaptıran hakkındaki bilgilerin yazılıp, o eserin herhangi bir yerine konulduğu taş. Türklerde ilk kitabe İslamiyetten önce görülen Orhun Kitabeleridir.

Göktürk kitabelerini oluşturan anıtlar
1. Tonyukuk kitabesi
2. Kültigin kitabesi
3. Bilge Kağan kitabesi

Tonyukuk kitabesi
720 yılında Göktürk devleti veziri Tonyukuk adına dikilmiştir.
Kitabede Tonyukuk, anılarını ve dönemin tarihini anlatmıştır.

Kültigin kitabesi
732 yılında dikilmiştir.
Anıt Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır.
Anıtta Kültigin’in ölümü ve yas töreni anlatılmıştır.
Bilge Kağan kitabesi
735 yılında dikilmiştir.
Anıt Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır.
Bilge Kağan’ın yiğitlikleri ve Türk milletine iletmek istediği mesajlar anıtın içeriğini oluşturur.