Mevlanakapı Hakkında Kısaca

(Nusret Karaca)

...
Çocukluğum ve delikanlılık günlerimin Haliç'in de geçen günler benim için çok özeldir.Aidiyet duygumu anlatmak için şiirlerim,yazılarım,kitaplarım ile taçlandırmak istedim tarihin Golden Horn'unu(Altın Boynuz) İşte o günlerden kalmadır tarihi yarımada'nın İstanbul sur içi semtlerine ilgim,merakım.
Edebiyat ile iç içe bir tarih öğretmeni olmam bu ilgi ve merakın daha da artmasına neden oldu.
Geziler,tarih söyleşileri,belgeseller,
gazete ve dergiler,tanıtım bültenleri...
Elime ne geçtiyse küçük notlar almış veya kitaplığımda onlar için bir yer ayırmışımdır.Zaman zaman bu elime geçenlerden seçkileri kâğıda dökmek ve paylaşımak isterim.
Bugün de böyle oldu.
Yazılarıyla,sohbetleri ve söyleşileriyle
;rehberlikleriyle tarihi yolculuğu gelecek kuşaklara aktarmak için bizlere de kaynak olan herkese teşekkür ediyorum.
...
Mevlankapı İstanbul'un Fatih İlçesine bağlı sur içinde bir semttir.Güneyinde Topkapı bulunur.Şehremini mahallesine komşudur. Sur dışında ise Merkez Efendi Külliyesi bulunur.


Sur kapısı 11.70 m.yüksekliğinde,5.80 m.genişliğinde yapılsa da kapı Bizans döneminde 3.12 genişliğe,4.20 m.yüksekliğe düşürülmüştür.


Tarihi bilgilere göre İstanbul surlarının geçmişi antik çağlara kadar uzanır.Bu surlar son derece gelişmiş savunma duvarlarıdır.
Tarihi kesin olmamakla birlikte ilk surların yapımına İmparator II. Teodosius zamanında(408-450) başlanmıştır.
Surların toplam 27 kapısı bulunurken Fatih Sultan Mehmet zamanında surlarda üç kapı daha açılmıştır.
Ön sur geçidinin 5.y.y.daki durumu Mevlanakapı'da bir şekilde az çok korunmuştur.
Mevlanakapı'nın Bizans dönemindeki adı "Region"du."Rus Kapısı","Kırmızı Fırka Kapısı" olarak da adlandırılırdı.9.y.y da bir kısım Rus'un Eyüp semtine yerleşmesi ve sadece bu kapıdan girme izinlerinin olması nedeniyle Rus Kapısı denirdi.Kırmızı fırka denmesinin nedeni de Kapının iç tarafında fıkraya mensup olanların adlarının bulunmasından dolayıdır.
Mevlanakapı ismini ise 1597 yılında karşısına Yenikapı Mevlevihanesi yapılınca almıştır.
Araştırmacılar Mevlanakapı'nın tarihinin İstanbul'un kara surlarının tarihiyle birlikte ele alınması gerektiğini belirtirler.
....
Mevlanakapı İstanbul'un en eski semtlerindendir.Tarihi süreçte depremler ve yangınlarla da karşılaşmıştır.Semt 1782 yılında tarihinin en büyük yangınını yaşamıştır.65 saat içinde tam 20.000 bina tahrip olmuş,Ayakapı ile Odunkapısı arasında yer alan tüm evler küle dönmüştür.En büyük sarsıntıyı da 1766 yılında yaşamıştır.1855 depreminde ise surlarda çatlaklar oluşmuştur.
...
Mevlevihane'nin 17 ve 18.y.y.da padişahlar ve sadrazamlarla arası zaman zaman açılmıştır.Sultan IV.Murat ve II.Abdülhamit Döneminde de bu görülmüştür. Cumhuriyetin kurulmasında Mevlevihane önemli roller üstlenmiştir.

Mevlânakapı, Şeyh Gâlib, Itrî, İsmail Dede Efendi, Tâhirü'l-Mevlevîve Keçecizâde Fuad gibi önemli şahsiyetler de yetiştirmiştir.


MEVLANAKAPI'da TARİHİ ESERLER


Hacı Evliya Camii(Mevlanakapi Camii- Evliya Camii),Odabaşı Behruz Ağa Camii,Hasırcı Mescidi(Katip Murad Mescidi),Mimar Acem Camii,Veledi Karabaş Camii,Yenikapı Camii,Peyk Dede Mescidi,Saydıcenan Kalfa Medresesi,Kaledipli Ahmed Efendi Tekkesi,Kılıççı Mehmed Efendi Tekkesi,Peyk Dede Tekkesi,Dursun Mehmed Efendi Tekkesi,Kalancı Baba Tekkesi,Mimar Acem Tekkesi,Hasan Kurumi Efendi Tekkesi,Arab Hasan Efendi Tekkesi,Kalci Mehmed Efendi Tekkesi,Şeyh Nehmed Efendi Tekkesi,Mehmed Kethüda Çeşmesi,Ali Paşa Çeşmesi,Hacı İbrahim Çeşmesi,Evliya Çeşnesi,Silahtar Kethüdası Mustafa Ağa Çeşmesi,Mahpeyker Kösem Valide Çeşmesi,Turunçlu Su Yolları,Hekimoğlu Su Yolları, Koca Mustafa Paşa Su Yolları,Kasım Ağa Su Yolları,Ebussuud Su Yolları,Saray Çeşme Su Yolları,Yenikapı Mevlevihanesi,Ali Örfi Hz.Türbesi,Abdülbaki Dede Hz.Türbesi,Osman Selahaddin Efendi Hz Türbesi,Sani Ahmed Efendi Hz.Türbesi,Tahir'ül Mevlevi(Olgun) Hz.Türbesi.
....
Not:Fırka(a-Askeri Terim olarak;Tümen
b- Siyasi Parti)
...
Kaynaklar;Tarihi gezi, sohbet ve söyleşiler,rehber bilgileri,Dergi ve tanıtım broşürleri notları,2010 İstanbul Avrupa Başkenti Etkinlikleri,Kentim İstanbul 2003-İ.B.B.Ķültür Araştırmaları-Yayınları-İstanbul'un Semtleri (ve orada belirtilen kaynaklar),Feyza Bayındır,Ümit Meriç,Necdet Sakaoğlu,S.Faruk Güncüoğlu,Aysu Uzsayılır Kara,Sümeyra Saraç,M.Ali Gürsoy.
...
Mustafa Balkan(Pusula-22 Kasım 2017)
...