Çevrimdışı
nusretk
Member
"İstanbul Semtleri İçinde... Gezerek-Görerek-Okuyarak-Dinleyerek"
(Araştırma-Gezi ve Derleme Notlarım)
YEDİKULE HAKKINDA KISACA
(Gezi-Araştırma ve Derlemeler)
Nusret Karaca
İstanbul ilinin Fatih ilçesine bağlı bir semt Yedikule.
Burada bulunan tarihi Yedikule Hisarı adeta bir açık hava müzesi.
...
Yedikule semtinin Bizans dönemindeki adı "Heptaburgon"dur.
Bizanslılar, semti beş kule anlamına gelen “penta prikyor”diye de adlandırmışlar.
Fatih Sultan Mehmed (II.Mehmed) İstanbul'un kuşatması ve fethi sonrası tahrip olan surları onartır.
Altın Kapı'nın dört burcuna üç kuleli sur ilâve eder,beşgen şeklindeki yedi kuleye sahip olan bir hisar yaptırır.(1457-1458)
İşte bu kule semte adını verir.
Evliya Çelebi Yedikule'den mesire yeri olarak söz eder,bahçe ve bostanlarıyla rağbet gördüğünü anlatır.
Yedikule fetihten sonra Anadolu'dan getirilen azınlıkların iskân ettiği bir bölge olur.
Tarihçi R.Matran 17.yüzyılın ikinci yarısında semtin neredeyse tamamına yakınının Türklerden oluştuğunu yazar.
1980'li yılların sonuna kadar Yedikule surlarının dışında bazıları neoklasik üslupta ve sura bitişik gecekondu nitelikli deri tabaklama ve boyama atölyeleri yer alır.
Daha sonra Kazlıçeşme merkezli bu küçük endüstri çevreyi kirlettiği gerekçesiyle kent dışına taşınır.Yapılar da belediye tarafından yıkılır.
Bölge ahşap konutlarıyla dikkat çekerdi.
Bugüne çok az sayıda ahşap konut kalmıştır.
19.yüzyılda liman ve demiryolları ilgili tesisler de Yedikule'nin görünümünü değiştirir.
Bölgenin eski sakinleri arsa spekülasyonu sonucu evlerini müteahhitlere vererek başka semtlere taşınırlar.
Geleneksel doku bozulmakla birlikte
hisarın güney doğu-doğu cephesine yaslanmış "Bucak Sokağı"(Bucakbaşı) gibi tarihi sokaklara rastlanır.
Şimdi değişim ve dönüşümden payını alarak farklı bir görünüme bürünmeğe başlasa da Yedikule tarihin derinliklerine yolculuklarda önemli bir nokta.
...
TARİHİ ESERLERDEN BAZILARI
Yedikule Hamamı,Hacı Evhaddi Hamamı,Kürkçübaşı Çeşmesi,Kayış Mustafa Ağa Çeşmesi,
Uşşaku Tekkesi Çeşmesi,
Yedikule Gazhanesi,
Hacı Evhad Külliyesi,Hacı İlyas Camii,Bucakbağı Mescidi,Mirahor Camii (İmrahor Mescidi,İlyas Bey Mescidi),Uşşaki Camii,Yedikule-Fatih Mescidi,İyine Bey Mescidi(Eyne Bey), Kürkçübaşı Hacı Hüseyin Ağa Camii,Leylek Yuvası Mescidi(Hacı Piri),Malcı Çırağı Mehmed Paşa Camii(Malcı Camii,Şamdancı Hasan Ağa Mescidi,Çırağı Mescidi),Kule Meydanı Tekkesi,Halid Efendi Tekkesi(Uşşaki Tekkesi,Şeyh Mehmed Dede Tekkesi(,KonstantinosEleni Kilisesi,Sırp Havannas Ermeni Kilisesi,Rum Ortodoks Kilisesi.
Semtte;Yedikule Tren İstasyonu, Yedikule Hayvan Barınağı, Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi de yer alır.
1944 yılında Yedikule GSK kurulmuştur.
YEDİKULE ZİNDANI
Yedikule'de bulunan zindana gelince;
Burada Osmanlı Devleti'nin savaştığı ülkelerin İstanbul'daki elçiler ve Osmanlı devlet adamları ve siyasi suçlular hapsediliyordu.
Yabancı tutuklular giriş kapısının solundaki "Kitabeler Kulesi"nde kalırdı.
Gezgin J.Grelot buradaki tutuklulardan Hristiyanların dışarıdan ibadet için rahip getirebildiklerini ve mabette ayin yapıldığından bahseder.
Hisara kapatılan Müslüman tutuklular Altın Kapı yanındaki pilonlarda tutuluyordu.
Güneydeki pilonun ortasındaki kuyu ise birçok olaya sahne olan "Kanlı Kuyu" olarak tanınan mekândır.
...
Yedikule'de ilk kez Çandarlı Halil Paşa ve oğulları hapsedilerek 40 gün sonra katledilirler.
...
GENÇ OSMAN'IN YEDİKULE DRAMI
Osmanlı Padişahı Sultan I.Ahmed'in eşiydi Kösem Sultan. Osman'ın genç oluşu ve kendi çocuklarına saltanatın uzak olmasından çok endişe duyuyordu.
Yetenekli biri olan II. Osman 14 yaşında tahta geçerek padişah olur. Uygulamaları örf ve adetlerin dışındadır. Ve dört yıldır Osmanlı Padişahıdır. Yeniçerilerin Lehistan seferindeki tutumları rahatsız etmiştir genç padişahı.
Ocağı kaldırma düşüncesindedir.
Yeniçeriler çeşitli fitne fesat arkasından Sultanahmet Et meydanında toplanırlar.
II. Osman duruma hakim olamaz ve Yeniçeri Ağası'nın evine sığınır.
Yeniçeri Ağasının konuşmaları da bir fayda vermez. Genç Osman yaka paça yakalanır, tartaklanır, at arabasına bindirilir ve götürülür. Orta Cami'de tutuklu kalır.
İkna çabaları fayda vermez. "Dün sabah cihan padişah idim, Halimden ibret alın." sözleri de sonuçsuz kalır.
Kösem Sultan ise Kara Davut Paşa ile anlaşınca tepkisi bu kez Kara Davut Paşa'ya olur genç padişahın. Onu defalarca affettiğini ve cellâtlara vermediğini haykırır,zalimlikle suçlar. Daha sonra tutuklu olarak Yedikule Zindanlarına götürülür. Genç Osman bitkindir. Zindanlarda 10 cellatla boğuşur. Güçlü kuvvetli bir yapısı vardır. Kolay kolay yıkılmaz. Ancak mahrem yerine aldığı darbeler ile direnci kırılır. İbrişimler boğazına sarılır ve Genç Osman son nefesini verir.
...
EKLER:
Genç Osman'ın annesi Hatice Mahfîrûz Sultan’dır.
I.Ahmed’in dünyaya gelen ilk oğlu olması nedeniyle kendisine Osmanlı hanedanının kurucusu Osman Gazi’nin adının verildiği, bu nedenle İstanbul’da yedi gün yedi gece şenlikler yapıldığı, bütün sokakların, bedesten ve dükkânların süslendiği belirtilir.
II.Osman'ın Divan edebiyatındaki mahlası Farisi'dir.
Lehistan Savaşı:1621 yılında Osmanlı ordusu ile Lehistan-Litvanya Birliği ordusu arasında meydana gelen savaştır.(Hotin Seferi)
Neoklasik:18.yüzyılın ortalarında başlayan ve o dönem sıklıkla kullanılan barok ve rokoko tarzının aşırı süslemelerine tepki olarak doğmuş mimari bir akımdır.
Pilon:Ana taşıyıcı direk,Sütunlu kapı.
(Günümüzde elektrik direği)
Robert Mantran:
(19 Ocak 1917 Paris, Fransa -24 Eylül 1999, Aix-en-Provence, Fransa) Fransız tarihçi, Türkolog, İslâm ve Osmanlı tarihi uzmanı.
Josepht Grelot:Orijinal adı "Relation Nouvelle d'un Voyage á Constantinople" olan Türkiye'de İstanbul Seyahatnamesi olarak yayınlanan kitabı ile tanınan Fransız gezgin ressam.
1630 doğumlu.1670'li yılların başında İstanbul'a gelmiş ve iki yıl kalmıştır.Ölüm tarihi tam olarak bilinmiyor,1680 sonrası tahmin ediliyor.(*)
...
NOT:
Evet! Yetiştiğimiz,aidiyet duygusu
hissederek yaşayıp,dolaştığımız il,ilçe, semt,mahalle ve sokaklarımız...
Oraları daha yakından tanımak,yeni birşeyler öğrenmeye çalışmak!..
Ne güzel!...Ne anlamlı!...
Gezmek,görmek,okumak,dinlemek...
Sonra ...Yazı...Araştırma...Derleme...
İşte ben de bunu yapmaya çalışıyorum.
Yukarıdaki bilgiler,kaynaklardan (*) tutulan kısa notlardan derlenen kısa bir yazı yalnızca.
Hepsi bu!
...
Bu konuda hazırladıkları projeler ve çalışmalarla,görsellerle,sohbetlerle, söyleşilerle ek yeni bilgiler edinmeme ve araştırma/derleme yazılarıma katkılar sağlayan tüm kurumlara,kişilere teşekkür ediyorum.
...
(*) Kaynaklar;
----------------------
İ.B.B.Kültür A.Ş.(İstanbul'un Semtleri-Kentim İstanbul-2003 (Yedikule=Abdullah Sadun,S.Faruk Göncüoğlu,Ümit Meriç, Meriç,Aysu Uzsayılır,Sümeyra Saraç, Mehmet Ali Gürsoy,Foto:Aras Neftçi),İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Etkinlikleri(Semt tanıtım yayınları ve söyleşileri)
26 Kasım2012 (Tarih Portalı-Nusret Karaca)
Tarih Söyleşileri,İstanbul Yedikule Gezi Notları.
İslâm Ansiklopedisi.
Eğitim Enstitüsü Ders Notları.
Fatih Belediyesi
Fotoğraflar;İlter Varinlioğlu,Nusret Karaca(26 Ekim 2024)
Aras Neftçi (2003),Fatih Belediyesi
(Araştırma-Gezi ve Derleme Notlarım)
YEDİKULE HAKKINDA KISACA
(Gezi-Araştırma ve Derlemeler)
Nusret Karaca
İstanbul ilinin Fatih ilçesine bağlı bir semt Yedikule.
Burada bulunan tarihi Yedikule Hisarı adeta bir açık hava müzesi.
...
Yedikule semtinin Bizans dönemindeki adı "Heptaburgon"dur.
Bizanslılar, semti beş kule anlamına gelen “penta prikyor”diye de adlandırmışlar.
Fatih Sultan Mehmed (II.Mehmed) İstanbul'un kuşatması ve fethi sonrası tahrip olan surları onartır.
Altın Kapı'nın dört burcuna üç kuleli sur ilâve eder,beşgen şeklindeki yedi kuleye sahip olan bir hisar yaptırır.(1457-1458)
İşte bu kule semte adını verir.
Evliya Çelebi Yedikule'den mesire yeri olarak söz eder,bahçe ve bostanlarıyla rağbet gördüğünü anlatır.
Yedikule fetihten sonra Anadolu'dan getirilen azınlıkların iskân ettiği bir bölge olur.
Tarihçi R.Matran 17.yüzyılın ikinci yarısında semtin neredeyse tamamına yakınının Türklerden oluştuğunu yazar.
1980'li yılların sonuna kadar Yedikule surlarının dışında bazıları neoklasik üslupta ve sura bitişik gecekondu nitelikli deri tabaklama ve boyama atölyeleri yer alır.
Daha sonra Kazlıçeşme merkezli bu küçük endüstri çevreyi kirlettiği gerekçesiyle kent dışına taşınır.Yapılar da belediye tarafından yıkılır.
Bölge ahşap konutlarıyla dikkat çekerdi.
Bugüne çok az sayıda ahşap konut kalmıştır.
19.yüzyılda liman ve demiryolları ilgili tesisler de Yedikule'nin görünümünü değiştirir.
Bölgenin eski sakinleri arsa spekülasyonu sonucu evlerini müteahhitlere vererek başka semtlere taşınırlar.
Geleneksel doku bozulmakla birlikte
hisarın güney doğu-doğu cephesine yaslanmış "Bucak Sokağı"(Bucakbaşı) gibi tarihi sokaklara rastlanır.
Şimdi değişim ve dönüşümden payını alarak farklı bir görünüme bürünmeğe başlasa da Yedikule tarihin derinliklerine yolculuklarda önemli bir nokta.
...
TARİHİ ESERLERDEN BAZILARI
Yedikule Hamamı,Hacı Evhaddi Hamamı,Kürkçübaşı Çeşmesi,Kayış Mustafa Ağa Çeşmesi,
Uşşaku Tekkesi Çeşmesi,
Yedikule Gazhanesi,
Hacı Evhad Külliyesi,Hacı İlyas Camii,Bucakbağı Mescidi,Mirahor Camii (İmrahor Mescidi,İlyas Bey Mescidi),Uşşaki Camii,Yedikule-Fatih Mescidi,İyine Bey Mescidi(Eyne Bey), Kürkçübaşı Hacı Hüseyin Ağa Camii,Leylek Yuvası Mescidi(Hacı Piri),Malcı Çırağı Mehmed Paşa Camii(Malcı Camii,Şamdancı Hasan Ağa Mescidi,Çırağı Mescidi),Kule Meydanı Tekkesi,Halid Efendi Tekkesi(Uşşaki Tekkesi,Şeyh Mehmed Dede Tekkesi(,KonstantinosEleni Kilisesi,Sırp Havannas Ermeni Kilisesi,Rum Ortodoks Kilisesi.
Semtte;Yedikule Tren İstasyonu, Yedikule Hayvan Barınağı, Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi de yer alır.
1944 yılında Yedikule GSK kurulmuştur.
YEDİKULE ZİNDANI
Yedikule'de bulunan zindana gelince;
Burada Osmanlı Devleti'nin savaştığı ülkelerin İstanbul'daki elçiler ve Osmanlı devlet adamları ve siyasi suçlular hapsediliyordu.
Yabancı tutuklular giriş kapısının solundaki "Kitabeler Kulesi"nde kalırdı.
Gezgin J.Grelot buradaki tutuklulardan Hristiyanların dışarıdan ibadet için rahip getirebildiklerini ve mabette ayin yapıldığından bahseder.
Hisara kapatılan Müslüman tutuklular Altın Kapı yanındaki pilonlarda tutuluyordu.
Güneydeki pilonun ortasındaki kuyu ise birçok olaya sahne olan "Kanlı Kuyu" olarak tanınan mekândır.
...
Yedikule'de ilk kez Çandarlı Halil Paşa ve oğulları hapsedilerek 40 gün sonra katledilirler.
...
GENÇ OSMAN'IN YEDİKULE DRAMI
Osmanlı Padişahı Sultan I.Ahmed'in eşiydi Kösem Sultan. Osman'ın genç oluşu ve kendi çocuklarına saltanatın uzak olmasından çok endişe duyuyordu.
Yetenekli biri olan II. Osman 14 yaşında tahta geçerek padişah olur. Uygulamaları örf ve adetlerin dışındadır. Ve dört yıldır Osmanlı Padişahıdır. Yeniçerilerin Lehistan seferindeki tutumları rahatsız etmiştir genç padişahı.
Ocağı kaldırma düşüncesindedir.
Yeniçeriler çeşitli fitne fesat arkasından Sultanahmet Et meydanında toplanırlar.
II. Osman duruma hakim olamaz ve Yeniçeri Ağası'nın evine sığınır.
Yeniçeri Ağasının konuşmaları da bir fayda vermez. Genç Osman yaka paça yakalanır, tartaklanır, at arabasına bindirilir ve götürülür. Orta Cami'de tutuklu kalır.
İkna çabaları fayda vermez. "Dün sabah cihan padişah idim, Halimden ibret alın." sözleri de sonuçsuz kalır.
Kösem Sultan ise Kara Davut Paşa ile anlaşınca tepkisi bu kez Kara Davut Paşa'ya olur genç padişahın. Onu defalarca affettiğini ve cellâtlara vermediğini haykırır,zalimlikle suçlar. Daha sonra tutuklu olarak Yedikule Zindanlarına götürülür. Genç Osman bitkindir. Zindanlarda 10 cellatla boğuşur. Güçlü kuvvetli bir yapısı vardır. Kolay kolay yıkılmaz. Ancak mahrem yerine aldığı darbeler ile direnci kırılır. İbrişimler boğazına sarılır ve Genç Osman son nefesini verir.
...
EKLER:
Genç Osman'ın annesi Hatice Mahfîrûz Sultan’dır.
I.Ahmed’in dünyaya gelen ilk oğlu olması nedeniyle kendisine Osmanlı hanedanının kurucusu Osman Gazi’nin adının verildiği, bu nedenle İstanbul’da yedi gün yedi gece şenlikler yapıldığı, bütün sokakların, bedesten ve dükkânların süslendiği belirtilir.
II.Osman'ın Divan edebiyatındaki mahlası Farisi'dir.
Lehistan Savaşı:1621 yılında Osmanlı ordusu ile Lehistan-Litvanya Birliği ordusu arasında meydana gelen savaştır.(Hotin Seferi)
Neoklasik:18.yüzyılın ortalarında başlayan ve o dönem sıklıkla kullanılan barok ve rokoko tarzının aşırı süslemelerine tepki olarak doğmuş mimari bir akımdır.
Pilon:Ana taşıyıcı direk,Sütunlu kapı.
(Günümüzde elektrik direği)
Robert Mantran:
(19 Ocak 1917 Paris, Fransa -24 Eylül 1999, Aix-en-Provence, Fransa) Fransız tarihçi, Türkolog, İslâm ve Osmanlı tarihi uzmanı.
Josepht Grelot:Orijinal adı "Relation Nouvelle d'un Voyage á Constantinople" olan Türkiye'de İstanbul Seyahatnamesi olarak yayınlanan kitabı ile tanınan Fransız gezgin ressam.
1630 doğumlu.1670'li yılların başında İstanbul'a gelmiş ve iki yıl kalmıştır.Ölüm tarihi tam olarak bilinmiyor,1680 sonrası tahmin ediliyor.(*)
...
NOT:
Evet! Yetiştiğimiz,aidiyet duygusu
hissederek yaşayıp,dolaştığımız il,ilçe, semt,mahalle ve sokaklarımız...
Oraları daha yakından tanımak,yeni birşeyler öğrenmeye çalışmak!..
Ne güzel!...Ne anlamlı!...
Gezmek,görmek,okumak,dinlemek...
Sonra ...Yazı...Araştırma...Derleme...
İşte ben de bunu yapmaya çalışıyorum.
Yukarıdaki bilgiler,kaynaklardan (*) tutulan kısa notlardan derlenen kısa bir yazı yalnızca.
Hepsi bu!
...
Bu konuda hazırladıkları projeler ve çalışmalarla,görsellerle,sohbetlerle, söyleşilerle ek yeni bilgiler edinmeme ve araştırma/derleme yazılarıma katkılar sağlayan tüm kurumlara,kişilere teşekkür ediyorum.
...
(*) Kaynaklar;
----------------------
İ.B.B.Kültür A.Ş.(İstanbul'un Semtleri-Kentim İstanbul-2003 (Yedikule=Abdullah Sadun,S.Faruk Göncüoğlu,Ümit Meriç, Meriç,Aysu Uzsayılır,Sümeyra Saraç, Mehmet Ali Gürsoy,Foto:Aras Neftçi),İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Etkinlikleri(Semt tanıtım yayınları ve söyleşileri)
26 Kasım2012 (Tarih Portalı-Nusret Karaca)
Tarih Söyleşileri,İstanbul Yedikule Gezi Notları.
İslâm Ansiklopedisi.
Eğitim Enstitüsü Ders Notları.
Fatih Belediyesi
Fotoğraflar;İlter Varinlioğlu,Nusret Karaca(26 Ekim 2024)
Aras Neftçi (2003),Fatih Belediyesi